Τι είναι όνειρο;
Ο όρος «όνειρο» χρησιμοποιείται συχνά στην καθημερινή ομιλία και ο καθένας κατανοεί λίγο έως πολύ τη σημασία του, αλλά η «επιστημονική» ακριβής περιγραφή του δεν είναι ιδιαίτερα απλή. Σε επιστημονικά κείμενα τα όνειρα έχουν περιγραφεί ως «υποκειμενικές εμπειρίες, οι οποίες προκύπτουν διαρκούντος του ύπνου» (Schredl, 2014).
Εντούτοις, ενδεχομένως μία τέτοια περιγραφή να είναι μεν σύντομη, αλλά όχι αρκετά περιεκτική. Κατ’ ουσίαν η διαδικασία του ονειρεύεσθαι αναφέρεται στην ανάκληση νοητικού περιεχομένου από τον ύπνο. Δια του ορισμού αυτού αναγνωρίζεται, ότι τα όνειρα είναι ενίοτε αποσπασματικά, δεν περιλαμβάνουν διήγηση, που έχει ειρμό, ομοιάζουν με σκέψεις και άλλοτε περιέχουν αισθητικές εμπειρίες (εμπειρίες, που αφορούν τις αισθήσεις) ή συνδέονται με την εκδήλωση συναισθημάτων και άλλοτε όχι, ενώ δεν είναι απαραίτητο τα όνειρα να έχουν ολοκληρωμένη πλοκή. Υπογραμμίζεται εξάλλου η σημασία της μνήμης σε ό,τι αφορά την πρόσβαση στις «ονειρικές εμπειρίες», καθότι δεν υφίσταται άλλο μέσο αυτά να περιγραφούν, αφού ούτε το άτομο μπορεί να περιγράψει τη δραστηριότητά του, όσο βρίσκεται σε ύπνο, αλλά ούτε και είναι εφικτό κάποιος άλλος να τα επικυρώσει με αντικειμενικότητα (να «μπει στα όνειρα» κάποιου άλλου). Φαίνεται, πως τα όνειρα εμφανίζονται κυρίως κατά το λεγόμενο «ύπνο REM», που έχει πάρει το όνομά του από τις ταχείες κινήσεις των οφθαλμών (rapid eye movements – R.E.M.), που παρατηρούνται στο στάδιο αυτό του ύπνου. Έχει όμως διατυπωθεί η άποψη, πως τα όνειρα δεν αποκλείεται να εμφανίζονται και εκτός του «ύπνου REM», ενώ η είσοδος στον «ύπνο REM» δεν συνεπάγεται απαραίτητα, πως το άτομο ονειρεύεται (Horton, 2020).
Πώς επηρεάζεται ο ύπνος από την εγκυμοσύνη;
Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, οι γυναίκες συχνά περιγράφουν, πως ο ύπνος τους διαταράσσεται. Ως συνηθέστερα αίτια της διαταραχής του ύπνου κατά την εγκυμοσύνη αναφέρονται:
• η αϋπνία (δυσκολίες στην έναρξη του ύπνου)
• το σύνδρομο των ανήσυχων ποδιών
• η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση στην ύπτια θέση
• ο πόνος στην οσφύ
• οι εμβρυϊκές κινήσεις
• η συχνουρία
Η εκδήλωση των διαταραχών αυτών κατά τη διάρκεια του ύπνου έχουν αποδοθεί στην αύξηση της έκκρισης της ορμόνης προγεστερόνης. Η δράση της συγκεκριμένης ορμόνης έχει συνδεθεί με μείωση των μυϊκού τόνου, η οποία με τη σειρά της φαίνεται, πως σχετίζεται με την εκδήλωση υπνικής άπνοιας και γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης. Εξάλλου θεωρείται, πως τουλάχιστον μέρος των διαταραχών του ύπνου κατά την εγκυμοσύνη, θα ήταν ίσως σκόπιμο να αποδοθούν στο άγχος, που η έγκυος αισθάνεται ένεκα της εξέλιξης της κύησης, του τοκετού, αλλά και των αλλαγών στη ζωή, που επίκεινται.
Αφού η επιρροή αυτής καθαυτής της εγκυμοσύνης στη ποιότητα του ύπνου της γυναίκας είναι γεγονός τεκμηριωμένο, θα ήταν μάλλον απίθανο ανεπηρέαστα να παρέμεναν και τα όνειρα, που αυτή περιγράφει.
Πώς η εγκυμοσύνη επηρεάζει το περιεχόμενο των ονείρων της γυναίκας;
Ο κατάλογος με τα συχνότερα «θέματα» των ονείρων περιλαμβάνει (Lara-Carrasco και συνεργάτες, 2013):
• «απεικονίσεις» της ίδιας της γυναίκας ως μητέρα ή ευρισκόμενη μαζί με μωρά ή παιδιά
• έμβρυα ή εικόνες τοκετού, οι οποίες ήταν μάλιστα συχνότερες κατά το τρίτο τρίμηνο
• «φρικαλέα» ή «μακάβρια» στοιχεία (θέματα, που σχετίζονται με το θάνατο, την καταστροφή, τη βλάβη, την μόλυνση, τη σήψη), που προκαλούν δυσφορία στη γυναίκα
Έχει επίσης διατυπωθεί η υπόθεση, πως κατά την εγκυμοσύνη η γυναίκα βλέπει συχνότερα όνειρα με «μαζοχιστικό» περιεχόμενο (Lara-Carrasco και συνεργάτες, 2013). Μάλιστα τέτοιου είδους όνειρα φαίνεται, πως είναι συχνότερα μεταξύ των γυναικών με ηλικία μικρότερη των 35 ετών και αυτών, που αντιμετωπίζουν κάποιου βαθμού κατάθλιψη. Ενδιαφέρον δε παρουσιάζει το εύρημα του συντομότερου τοκετού μεταξύ των γυναικών, που περιγράφουν μαζοχιστικού περιεχομένου όνειρα (Mancuso και συνεργάτες, 2008).
Επιπροσθέτως, οι έγκυοι αναφέρουν συχνότερα εφιάλτες κατά το τρίτο τρίμηνο της κύησης (Schredl και συνεργάτες, 2016), οι οποίοι εμμένουν ακόμα και μετά τον τοκετό (Nielsen & Paquette, 2007).
Η συχνότητα, τέλος, των ονείρων φαίνεται, πως αυξάνεται με την πρόοδο της εγκυμοσύνης, ενώ μεταξύ της «θεματολογίας» των ονείρων περιγράφονται και όνειρα, που αφορούν τη σύγκρουση της εγκύου με τον πατέρα του κυοφορουμένου εμβρύου (Blake & Reimann, 1993).
Δείτε και το σχετικό video, που δημιουργήσαμε σε συνεργασία με τον ιστότοπο mothersblog.gr, στην ομάδα ειδικών του οποίου ανήκουμε!
Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
Ενδεικτική βιβλιογραφία:
Blake RL Jr, Reimann J. The pregnancy-related dreams of pregnant women. J Am Board Fam Pract. 1993 Mar-Apr;6(2):117-22. PMID: 8452063.
Horton CL. Key Concepts in Dream Research: Cognition and Consciousness Are Inherently Linked, but Do No Not Control “Control”! Front Hum Neurosci. 2020 Jul 17;14:259. doi: 10.3389/fnhum.2020.00259. PMID: 32765237; PMCID: PMC7379370.
Lara-Carrasco J, Simard V, Saint-Onge K, Lamoureux-Tremblay V, Nielsen T. Maternal representations in the dreams of pregnant women: a prospective comparative study. Front Psychol. 2013 Aug 27;4:551. doi: 10.3389/fpsyg.2013.00551. PMID: 23986734; PMCID: PMC3753535.
Mancuso A, De Vivo A, Fanara G, Settineri S, Giacobbe A, Pizzo A. Emotional state and dreams in pregnant women. Psychiatry Res. 2008 Sep 30;160(3):380-6. doi: 10.1016/j.psychres.2007.06.005. Epub 2008 Aug 15. PMID: 18708267.
Nielsen T, Paquette T. Dream-associated behaviors affecting pregnant and postpartum women. Sleep. 2007 Sep;30(9):1162-9. doi: 10.1093/sleep/30.9.1162. PMID: 17910388; PMCID: PMC1978400.
Schredl M, Gilles M, Wolf I, Peus V, Scharnholz B, Sütterlin M, Deuschle M. Nightmare frequency in last trimester of pregnancy. BMC Pregnancy Childbirth. 2016 Nov 9;16(1):346. doi: 10.1186/s12884-016-1147-x. PMID: 27829406; PMCID: PMC5103377.
Schredl M. Sleep and dreaming. In: Bassetti CL, Dogas Z, Peigneux P, editors. ESRS European sleep medicine textbook. Regensburg: European Sleep Resarch Society; 2014. pp. 63–71.
