Τι είναι ο πρόωρος τοκετός;
Ο όρος πρόωρο νεογνό αναφέρεται σε νεογνά, τα οποία γεννήθηκαν πριν από τη συμπλήρωση των 37 εβδομάδων κύησης. Στον παρακάτω πίνακα φαίνεται η κατάταξη της προωρότητας σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ. (Howson και συνεργάτες, 2012):
• Μετρίου βαθμού ή οριακή προωρότητα: 32 εβδομάδες κύησης (ε.κ.) – <37 ε.κ.
• Υψηλού βαθμού προωρότητα: 28 ε.κ. – <32 ε.κ.
• Ακραία προωρότητα <28 ε.κ.
Ο προωρότητα ενδέχεται να οφείλεται σε αυτόματη έναρξη πρόωρου τοκετού (40% έως 45% των περιπτώσεων) ή σε πρόωρη ρήξη των υμένων (αυτό, που ονομάζουμε «σπάσαν νωρίς τα νερά») (στο 30% με 35% των περιπτώσεων), ενώ ενίοτε προκαλείται σκοπίμως από τον ιατρό, λόγω μαιευτικών επιπλοκών (Goldenberg και συνεργάτες, 2008).
Πρόωρος τοκετός, σύμφωνα με εκτιμήσεις αφορά το 10% των κυήσεων, με τις περιπτώσεις σε παγκόσμιο επίπεδο να υπολογίζονται στα 15 εκατομμύρια ετησίως (Creswell και συνεργάτες, 2023). Η δε συχνότητα των επιπλοκών στην υγεία του νεογνού μειώνεται, όσο αυξάνεται η ηλικία της κύησης, με τα νεογνά που γεννιούνται πριν τη συμπλήρωση 28 εβδομάδων κύησης να αντιμετωπίζουν υψηλό νοσηρότητα και θνησιμότητα (Creswell και συνεργάτες, 2023).
Υπάρχουν όμως ενδείξεις, ότι ακόμα και νεογνά με οριακή προωρότητα έχουν υψηλότερες πιθανότητες να παρουσιάσουν παθολογίες όπως (Creswell και συνεργάτες, 2023):
• διαταραχή της αναπνευστική λειτουργίας
• υποθερμία
• υπογλυκαιμία
• ίκτερο
• λοίμωξη
• διαταραχές στην ανάπτυξη του νευρικού συστήματος
• διαταραχές στο μεταβολισμό
Γιατί είναι σημαντικό να μπορέσουμε να προβλέψουμε τον πρόωρο τοκετό;
Η όποια δυνατότητα πρόβλεψης του πρόωρου τοκετού, μας δίνει την ευκαιρία λήψης κάποιων μέτρων, δια των οποίων επιτυγχάνουμε κατά το δυνατόν μείωση των πιθανοτήτων εκδήλωσης του συγκεκριμένου ενδεχομένου. Όσο νωρίτερα μάλιστα μέσα στην κύηση προβλεφθεί το ενδεχόμενο πρόωρου τοκετού, τόσο πιο αποτελεσματικά είναι και τα μέτρα αποτροπής του. Τέτοια μέτρα αποτροπής κατά περίπτωσιν είναι:
• η τοποθέτηση ειδικού πεσσού στήριξης της μήτρας
• χορήγηση προγεστερόνης
• χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής, που αποσκοπεί στην αναστολή των συσπάσεων της μήτρας
Με ποια τεχνικά μέσα μπορούμε να προβλέψουμε τον πρόωρο τοκετό;
Τα μέσα, που έχουν προταθεί στην προσπάθεια πρόβλεψης του πρόωρου τοκετού περιλαμβάνουν:
• τη μέτρηση του μήκους του τραχήλου – Ο τράχηλος της μήτρας είναι πρακτικά ένας κύλινδρος με παχιά μυϊκά τοιχώματα. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης το τόνος (τόνος: η συνεχής ελαφρά σύσπαση των μυών, που υφίσταται ακόμα και σε κατάσταση ηρεμίας) του μυϊκού τοιχώματος αυτού του κυλίνδρου διατηρεί τόσο το έσω, όσο και το έξω στόμιο του τραχήλου ερμητικά κλειστά. Επίσης κατά τη διάρκεια της κύησης ο τράχηλος είναι αναγκαίο να διατηρεί ένα επαρκές μήκος. Στη κλινική μαιευτική πρακτική έχει ενσωματωθεί η μέτρηση του μήκους του τραχήλου της μήτρας με διακολπικό υπερηχογράφημα στα μέσα του δευτέρου τριμήνου της κύησης, συνήθως στα πλαίσια του υπερηχογραφήματος β – επιπέδου. Έχει παρατηρηθεί, πως στις εγκυμοσύνες, που το μήκος τραχήλου στο συγκεκριμένο στάδιο της κύησης είναι μικρότερο των 25 χιλιοστών, οι πιθανότητες για πρόωρο τοκετό είναι αυξημένες (Glover και συνεργάτες, 2018; Creswell και συνεργάτες, 2023). Οι δε πιθανότητες για πρόωρο τοκετό αυξάνονται έτι περαιτέρω, αν κατά τον υπερηχογραφικό έλεγχο εντοπισθεί στον τράχηλο και η λεγόμενη «χοάνη» (δηλαδή φανεί, πως ο τράχηλος έχει αρχίσει να «ανοίγει»).
• η ανίχνευση στο κολπικό υγρό εμβρυϊκής ινωδονεκτίνης (Fetal Fibronectin/ fFN) – η fFN είναι μία πρωτεΐνη, η οποία κανονικά δεν ανιχνεύεται στο κολπικό υγρό μεταξύ των 22 και των 35 εβδομάδων κύησης και φαίνεται, πως η ανίχνευσή της σε δείγμα κολπικού υγρού τότε «προμηνύει» αυξημένες πιθανότητες τοκετού εντός διαστήματος 7 έως 14 ημερών (Glover και συνεργάτες, 2018; Creswell και συνεργάτες, 2023). Πάντως η συγκεκριμένη δοκιμασία δεν έχει προς ώρας ενσωματωθεί στην πάγια κλινική πρακτική (Berghella & Saccone, 2019; Varley-Campbell και συνεργάτες, 2019).
• η ανίχνευση στις κολπικές εκκρίσεις της πρωτεΐνης Α 1 πλακουντιακής μικροσφαιρίνης (placental alpha microglobulin-1/ PAMG-1) – πρόκειται για μία πρωτεΐνη, η οποία υπό κανονικές συνθήκες εντοπίζεται μόνον εντός του αμνιακού υγρού, ο εντοπισμός της στις κολπικές εκκρίσεις της εγκύου υποδηλώνει πρόωρη ρήξη των υμένων και τοκετό εντός των προσεχών 7 με 14 ημερών (Abdelazim & Makhlouf, 2012; Ravi και συνεργάτες, 2019; Pirjani και συνεργάτες, 2021; Farnsworth και συνεργάτες, 2021; Cnota και συνεργάτες, 2022). Θα πρέπει να σημειωθεί, πως η συγκεκριμένη δοκιμασία έχει αξιολογηθεί κατά κύριο λόγο σε κυήσεις, που ήδη παρουσιάζουν σημεία πρόωρου τοκετού και όχι στο γενικό πληθυσμό.
• ουσίες στα ούρα της μητέρας – έχει διατυπωθεί η άποψη, πως ο εντοπισμός στα ούρα της μητέρας συγκεκριμένων ουσιών είναι δυνατόν να βοηθήσει στην πρόβλεψη του πρόωρου τοκετού (Maitre και συνεργάτες, 2014; Zhang και συνεργάτες, 2024). Εντούτοις, και η δοκιμασία αυτή, αν και φαίνεται υποσχόμενη, δεν έχει αποδείξει την αξία της σε ό,τι αφορά την πρόβλεψη του πρόωρου τοκετού (Ronde και συνεργάτες, 2022).
• η μέτρηση των επιπέδων συγκεκριμένων ουσιών στο αίμα της μητέρας (Bachkangi και συνεργάτες, 2019) είναι μία ακόμα μέθοδος πρόβλεψης πρόωρου τοκετού, που έχει προταθεί.
• το καρδιοτοκογράφημα – πρόκειται για μία σκευή, δια της οποίας καταγράφονται ενδεχόμενες συσπάσεις της μήτρας, που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε πρόωρο τοκετό
Τελικά μπορούμε να προβλέψουμε τον πρόωρο τοκετό;
Όλες οι κυήσεις «εν δυνάμει» θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε πρόωρο τοκετό, αφού η συγκεκριμένη κατάσταση εκδηλώνεται σε περίπου 1 στις 20 εγκυμοσύνες. Πρακτικά, η πρόβλεψη του ενδεχομένου για πρόωρο τοκετό βασίζεται καταρχήν στους παράγοντες, που προκύπτουν από το μαιευτικό ιστορικό της γυναίκας και συνδέονται με αύξηση των πιθανοτήτων για πρόωρο τοκετό. Ο κατάλογος με του παράγοντες αυτούς περιλαμβάνει (Arnold, 2022):
• την κυοφορία πλέον του ενός μωρού. Συγκεκριμένα, πρόωρος τοκετός καταγράφεται στο 60% των διδύμων κυήσεων και στο 98% των τριδύμων κυήσεων.
• την εκδήλωση πρόωρου τοκετού σε προηγούμενη κύηση
• την υποβολή της γυναίκας σε μία απόξεση του ενδομητρίου, η οποία αυξάνει τις πιθανότητες για πρόωρο τοκετό κατά 30%, ενώ ο κίνδυνος αυξάνεται έτι περαιτέρω, αν η γυναίκα υπεβλήθη σε περισσότερες τέτοιου είδους επεμβάσεις
• τις κολπίτιδες (αν και η θεραπεία τους κατά την εγκυμοσύνη δεν έχει αποδειχθεί, πως εν τοις πράγμασι μειώνει τις πιθανότητες για πρόωρο τοκετό)
• την εκδήλωση κολπικής αιμόρροιας κατά το πρώτο τρίμηνο
• τη μεσολάβηση διαστήματος μεταξύ διαδοχικών κυήσεων μικρότερο των 18 μηνών
Άλλα ευρήματα εκ του ιστορικού της γυναίκας, τα οποία έχουν συσχετισθεί με αύξηση των πιθανοτήτων για πρόωρο τοκετό είναι (Mitrogiannis και συνεργάτες, 2023):
• τη μεσολάβηση διαστήματος μεταξύ της τρέχουσας κύησης και προηγούμενης απόξεσης του ενδομητρίου μικρότερου των 6 μηνών
• την παρουσία μονής ομφαλικής αρτηρίας
• τη διαταραχή προσωπικότητας της εγκύου
• το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών
• την παχυσαρκία
• το ιδιαίτερα χαμηλό σωματικό βάρος της μητέρας
• την ηλικία της μητέρας μεγαλύτερης των 45 ετών
• την ενδομητρίωση
• των επιχείλιο πλακούντα
• το κάπνισμα
Πέραν του ιστορικού ιδιαίτερη σημασία δίδεται στο μήκος του τραχήλου, όπως αυτό μετράται στο υπερηχογράφημα β – επιπέδου και στο ενδεχόμενο έναρξης πρόωρων συσπάσεων, οι οποίες είναι δυνατόν να περιγραφούν από τη γυναίκα και να καταγραφούν στο καρδιοτοκογράφημα.
Δείτε στο παρακάτω video, πώς μπορείτε να μειώσετε τις πιθανότητες για πρόωρο τοκετό χάνοντας βάρος και κόβοντας το κάπνισμα!
Δείτε και το σχετικό video, που δημιουργήσαμε σε συνεργασία με τον ιστότοπο mothersblog.gr, στην ομάδα ειδικών του οποίου ανήκουμε!
Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Abdelazim IA, Makhlouf HH. Placental alpha microglobulin-1 (AmniSure(®) test) for detection of premature rupture of fetal membranes. Arch Gynecol Obstet. 2012 Apr;285(4):985-9. doi: 10.1007/s00404-011-2106-4. Epub 2011 Oct 30. PMID: 22037683.
Arnold MJ. Predicting and Preventing Preterm Birth: Recommendations From ACOG. Am Fam Physician. 2022 Sep;106(3):337-339. PMID: 36125997.
Bachkangi P, Taylor AH, Bari M, Maccarrone M, Konje JC. Prediction of preterm labour from a single blood test: The role of the endocannabinoid system in predicting preterm birth in high-risk women. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 2019 Dec;243:1-6. doi: 10.1016/j.ejogrb.2019.09.029. Epub 2019 Oct 1. PMID: 31618675.
Berghella V, Saccone G. Fetal fibronectin testing for reducing the risk of preterm birth. Cochrane Database Syst Rev. 2019 Jul 29;7(7):CD006843. doi: 10.1002/14651858.CD006843.pub3. PMID: 31356681; PMCID: PMC6663121.
Cnota W, Jagielska A, Janowska E, Banas E, Kierach R, Nycz-Reska M, Czuba B. Prediction of preterm birth using PAMG-1 test: a single centre experience – preliminary report. Ginekol Pol. 2022;93(7):574-577. doi: 10.5603/GP.a2021.0171. Epub 2022 Jan 24. PMID: 35072245.
Creswell L, Rolnik DL, Lindow SW, O’Gorman N. Preterm Birth: Screening and Prediction. Int J Womens Health. 2023 Dec 21;15:1981-1997. doi: 10.2147/IJWH.S436624. PMID: 38146587; PMCID: PMC10749552.
Farnsworth C, Schuler EE, Woodworth A, Straseski J, Pschirrer ER, Nerenz RD. AACC Guidance Document on Laboratory Testing for the Assessment of Preterm Delivery. J Appl Lab Med. 2021 Jul 7;6(4):1032-1044. doi: 10.1093/jalm/jfab039. PMID: 34076232.
Glover AV, Manuck TA. Screening for spontaneous preterm birth and resultant therapies to reduce neonatal morbidity and mortality: A review. Semin Fetal Neonatal Med. 2018 Apr;23(2):126-132. doi: 10.1016/j.siny.2017.11.007. Epub 2017 Dec 9. PMID: 29229486; PMCID: PMC6381594.
Goldenberg RL, Culhane JF, Iams JD, Romero R. Epidemiology and causes of preterm birth. Lancet. 2008 Jan 5;371(9606):75-84. doi: 10.1016/S0140-6736(08)60074-4. PMID: 18177778; PMCID: PMC7134569.
Howson CP, Kinney MV, Lawn JE. March of dimes, PMNCH, save the children, WHO. In: Born Too Soon: The Global Action Report on Preterm Birth. Geneva: World Health Organization; 2012. Available from: https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/44864/9789241503433_eng.pdf?sequence=1. Accessed April 15, 2025.
Maitre L, Fthenou E, Athersuch T, Coen M, Toledano MB, Holmes E, Kogevinas M, Chatzi L, Keun HC. Urinary metabolic profiles in early pregnancy are associated with preterm birth and fetal growth restriction in the Rhea mother-child cohort study. BMC Med. 2014 Jul 11;12:110. doi: 10.1186/1741-7015-12-110. PMID: 25012562; PMCID: PMC4094172.
Mitrogiannis I, Evangelou E, Efthymiou A, Kanavos T, Birbas E, Makrydimas G, Papatheodorou S. Risk factors for preterm birth: an umbrella review of meta-analyses of observational studies. BMC Med. 2023 Dec 13;21(1):494. doi: 10.1186/s12916-023-03171-4. PMID: 38093369; PMCID: PMC10720103.
Pirjani R, Moini A, Almasi-Hashiani A, Farid Mojtahedi M, Vesali S, Hosseini L, Sepidarkish M. Placental alpha microglobulin-1 (PartoSure) test for the prediction of preterm birth: a systematic review and meta-analysis. J Matern Fetal Neonatal Med. 2021 Oct;34(20):3445-3457. doi: 10.1080/14767058.2019.1685962. Epub 2019 Nov 17. PMID: 31736399.
Ravi M, Beljorie M, El Masry K. Evaluation of the quantitative fetal fibronectin test and PAMG-1 test for the prediction of spontaneous preterm birth in patients with signs and symptoms suggestive of preterm labor. J Matern Fetal Neonatal Med. 2019 Dec;32(23):3909-3914. doi: 10.1080/14767058.2018.1476485. Epub 2018 May 28. PMID: 29807458.
Ronde E, Frerichs NM, Brantenaar S, El Manouni El Hassani S, Wicaksono AN, Covington JA, De Boer NKH, De Meij TG, Hankemeier T, Reiss IKM, Schoenmakers S. Detection of spontaneous preterm birth by maternal urinary volatile organic compound analysis: A prospective cohort study. Front Pediatr. 2022 Dec 12;10:1063248. doi: 10.3389/fped.2022.1063248. PMID: 36578660; PMCID: PMC9791099.
Varley-Campbell J, Mújica-Mota R, Coelho H, Ocean N, Barnish M, Packman D, Dodman S, Cooper C, Snowsill T, Kay T, Liversedge N, Parr M, Knight L, Hyde C, Shennan A, Hoyle M. Three biomarker tests to help diagnose preterm labour: a systematic review and economic evaluation. Health Technol Assess. 2019 Mar;23(13):1-226. doi: 10.3310/hta23130. PMID: 30917097; PMCID: PMC6452238.
Zhang Y, Sylvester KG, Wong RJ, Blumenfeld YJ, Hwa KY, Chou CJ, Thyparambil S, Liao W, Han Z, Schilling J, Jin B, Marić I, Aghaeepour N, Angst MS, Gaudilliere B, Winn VD, Shaw GM, Tian L, Luo RY, Darmstadt GL, Cohen HJ, Stevenson DK, McElhinney DB, Ling XB. Prediction of risk for early or very early preterm births using high-resolution urinary metabolomic profiling. BMC Pregnancy Childbirth. 2024 Nov 25;24(1):783. doi: 10.1186/s12884-024-06974-2. PMID: 39587571; PMCID: PMC11587579.
