Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν το μέγεθος της κοιλιάς μετά την εγκυμοσύνη;

Θα μπορούσαμε να χωρίσουμε σχηματικά τους παράγοντες, που επηρεάζουν το μέγεθος της κοιλιάς μετά την εγκυμοσύνη σε δύο κατηγορίες:

• παράγοντες, που δεν μπορούμε να επηρεάσουμε

• παράγοντες, που μπορούμε να επηρεάσουμε

Οι παράγοντες, που δεν μπορούμε να επηρεάσουμε είναι:

• το μέγεθος της μήτρας

• το ύψος της γυναίκας

Οι παράγοντες, που μπορούμε να επηρεάσουμε είναι:

• η κατάσταση των κοιλιακών μυών της γυναίκας

• το σωματικό της βάρος

• η κατακράτηση υγρών κατά την εγκυμοσύνη

Ας ξεκινήσουμε «αντίστροφα» από την κατακράτηση υγρών…

Αυτή καθαυτή η εγκυμοσύνη είναι παράγων προδιάθεσης για κατακράτηση υγρών, διότι τότε ο οργανισμός παράγει έως και 50% περισσότερο αίμα, αλλά και σωματικά υγρά. Έχει μάλιστα υπολογισθεί, πως το επιπλέον βάρος, που μια γυναίκα θα πάρει κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και οφείλεται αποκλειστικά στην κατακράτηση υγρών, αγγίζει το 25% του συνολικού προσληφθέντος βάρους.

Είναι γεγονός, πως τα κατακρατηθέντα υγρά συλλέγονται κατά κύριο λόγο στα κάτω άκρα και για το λόγο αυτό τα πόδια παρουσιάζονται συχνά οιδηματώδη, ειδικά σε πιο προχωρημένη κύηση.

Εντούτοις, μέρος της ποσότητας των υγρών αυτών «κατανέμεται» και στο υπόλοιπο σώμα, άρα και στην κοιλιά. Έτσι, όσο εντονότερη είναι η κατακράτηση υγρών, τόσο μεγαλύτερη φαίνεται και η κοιλιά της εγκύου.

Ήδη τις πρώτες ώρες μετά τον τοκετό θα παρατηρήσετε, πως η ποσότητα των παραγομένων ούρων είναι αυξημένη. Αυτό αντικατοπτρίζεται τόσο στην συχνότητα, που επισκέπτεσθε την τουαλέτα, αλλά και στην ποσότητα των ούρων, που αποβάλλετε κάθε φορά. Έτσι ήδη μετά από τις πρώτες ημέρες θα παρατηρήσετε το οίδημα ειδικά στα κάτω άκρα να υποχωρεί.

Αν και ακούγεται οξύμωρο, η αποβολή των υγρών αυτών επιταχύνεται, όσο ενυδατώνεστε επαρκώς.

Πώς μπορώ να χάσω αποτελεσματικά τα κιλά της εγκυμοσύνης (και όχι μόνο);

Δεν υπάρχει μέθοδος απώλειας βάρους, η οποία δεν περιλαμβάνει κάποιου είδους «παρέμβαση» στον τρόπο διατροφής του ενδιαφερομένου (Freire, 2020; Kim, 2021). Είναι σημαντικό επομένως να μεταβληθεί η «διατροφική συμπεριφορά» του ατόμου, που ζητά να χάσει βάρος.

Ιδιαίτερη αποτελεσματικότητα σε αυτήν ακριβώς την προσπάθεια επίτευξης αλλαγών στη διατροφική συμπεριφορά φαίνεται, πως έχει η εφαρμογή της Κλινικής Ύπνωσης (διαβάστε ΕΔΩ για την Κλινική Ύπνωση!) (Kirsch, 1996; Delestre και συνεργάτες, 2022; Roslim και συνεργάτες, 2022; Erşan, 2023; Roslim και συνεργάτες, 2023).

Τι είναι η κλινική ύπνωση; 

Ο πλήρης τίτλος της εν λόγω μεθόδου είναι «Γνωσιακή Συμπεριφορική Κλινική Υπνοθεραπεία». Κατ’ ουσίαν σε αυτή «συνδυάζεται» η ύπνωση με τη Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία.

Η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία είναι ένα είδος ψυχοθεραπείας, το οποίο εστιάζει στον τρόπο, που οι σκέψεις, οι πεποιθήσεις και οι στάσεις ζωής ενός εκάστου επηρεάζουν τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά του. Το συγκεκριμένο είδος θεραπείας αποσκοπεί στην απόκτηση εκ μέρους του θεραπευομένου δεξιοτήτων, χάρη στις οποίες αυτός θα είναι σε θέση να αντιμετωπίσει με τρόπο λειτουργικό διάφορες καταστάσεις, που ο ίδιος αντιλαμβάνεται ως προβληματικές. Εν ολίγοις, δια της Γνωσιακής Συμπεριφορικής Θεραπείας εξετάζονται οι γνωσίες («ο τρόπος σκέψης») και οι συμπεριφορές («ο τρόπος δράσης») και αξιολογείται το κατά πόσον αυτές βοηθούν στην αντιμετώπιση των προκλήσεων της ζωής. Εν τέλει διερευνάται το ενδεχόμενο δυνατότητας εκτέλεσης τροποποιήσεων των γνωσιών και των συμπεριφορών, προκειμένου να καταστούν χρηστικές, αποτελεσματικές και λειτουργικές (Chand και συνεργάτες, 2023).

Στα πλαίσια της «Γνωσιακής Συμπεριφορικής Κλινικής Υπνοθεραπείας» η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία συνδυάζεται με την Κλινική Ύπνωση. Ο όρος Κλινική Ύπνωση θεωρείται πρακτικά ταυτόσημος με τον όρο Υπνοθεραπεία (Geagea και συνεργάτες, 2024). Ως ύπνωση ορίζεται μία κατάσταση, στην οποία το άτομο βρίσκεται σε εγρήγορση (είναι ξύπνιο) και εν πλήρει συνειδήσει (έχει αντίληψη της κατάστασης), ενώ η προσοχή του έχει αποσπασθεί από το άμεσο περιβάλλον και έχει εστιασθεί σε «εσωτερικές εμπειρίες», όπως συναισθήματα, γνωσίες ή εικόνες (Heap, 2012).

Η ύπνωση «εισάγει» το άτομο σε μία κατάσταση «τροποποιημένης συνειδητότητας», η οποία αποτελεί τμήμα της ανθρώπινης εμπειρίας. Σε τέτοια κατάσταση το άτομο εισέρχεται, όταν – για παράδειγμα – «ξεχνιέται» διαβάζοντας ένα καλό βιβλίο, οδηγεί ακολουθώντας μία γνωστή διαδρομή, προσεύχεται, διαλογίζεται ή όταν εμπλέκεται σε μία μονότονη ή δημιουργική δραστηριότητα (Williamson, 2019).

Όσο ο θεραπευόμενος είναι σε κατάσταση ύπνωσης, καθίσταται ανοικτός και δεκτικός στην υποβολή από το θεραπευτή. Δια της υποβολής ο θεραπευτής περιγράφει λεκτικά «μηνύματα» ή εικόνες, οι οποίες κατατείνουν («οδηγούν») σε ένα επιθυμητό αποτέλεσμα, όπως είναι η ανακούφιση από την ψυχική πίεση και το άγχος ή τον πόνο (Williamson, 2019).

Η ύπνωση εξάλλου έχει περιγραφεί ως μία «συμφωνία» μεταξύ υπνοθεραπευτή και θεραπευομένου, προκειμένου ο δεύτερος να υποβληθεί σε μία ψυχοθεραπευτική τεχνική, στα πλαίσια της οποίας θα χρησιμοποιηθεί η υποβολή προκειμένου να επιτευχθούν μεταβολές στην αίσθηση, αντίληψη, γνωσία, συναισθηματική κατάσταση, διάθεση ή συμπεριφορά (Montgomery και συνεργάτες, 2002). Είναι επομένως σημαντικό να γίνει κατανοητό, πως οι όποιες αλλαγές επιτυγχάνονται δια της ύπνωσης προϋποθέτουν τη σύμφωνη γνώμη και ευθαρσώς διατυπωμένη συγκατάθεση του θεραπευομένου.

Ποιοι ασκούν τη Γνωσιακή Συμπεριφορική Κλινική Υπνοθεραπεία;

Σύμφωνα και με τις οδηγίες τόσο της Εθνικής Υπηρεσίας Υγείας (National Health Service/ NHS), όσο και του Βασιλικού Κολλεγίου των Ψυχιάτρων (Royal College of Psychiatrists) (αμφότεροι είναι θεσμικοί φορείς του χώρου της υγείας στο Ηνωμένο Βασίλειο), υπνοθεραπεία ασκούν επαγγελματίες υγείας, όπως είναι οι ιατροί, οι οποίοι έχουν λάβει τη σχετική εκπαίδευση και πιστοποίηση, ενώ – ιδανικά – είναι και μέλη διεθνών οργανισμών, που σχετίζονται με την υπνοθεραπεία.

Πώς η κατάσταση των κοιλιακών μυών της γυναίκας επηρεάζουν το μέγεθος της κοιλιάς της;

Όταν ένα άτομο είναι αρκούντως γυμνασμένο διακρίνουμε τους καλοσχηματισμένους «κοιλιακούς» του. Ο μυς, που διαγράφεται κάτω από το δέρμα είναι ο λεγόμενος ορθός κοιλιακός μυς.

Πρόκειται για έναν μυ, ο οποίος στην πραγματικότητα δημιουργείται από δύο ξεχωριστούς ορθούς κοιλιακούς μύες (βλ. εικόνα). Οι μύες αυτοί εκτείνονται από το άνω άκρο των οστών της λεκάνης, μέχρι το κάτω άκρο του στέρνου και των κατώτερων πλευρών. Το ζεύγος των ορθών κοιλιακών μυών χωρίζεται από τη Λευκή Γραμμή, η οποία αποτελείται από συνδετικό ιστό.

 

 

Όσο μεγαλώνει η μήτρα, αυξάνεται και η πίεση, που ασκείται στους κοιλιακούς. Για το λόγο αυτό, όπως φαίνεται και από την παραπάνω εικόνα, οι δύο ορθοί κοιλιακοί μύες τείνουν να απομακρυνθούν μεταξύ τους. Αυτό το φαινόμενο ονομάζεται διάσταση των ορθών κοιλιακών μυών.

Όσο πιο έντονο είναι το φαινόμενο της διάστασης των ορθών κοιλιακών μυών, τόσο μεγαλύτερη φαίνεται η κοιλιά της εγκύου και τόσο περισσότερο καθυστερεί αυτή να «πέσει».

Φυσικά, η γυμναστική είναι σημαντικό εργαλείο στον «αγώνα» της γυναίκας να «μαζευτεί» η κοιλιά της. Εντούτοις, αν και τα οφέλη της γυμναστικής είναι αδιαμφισβήτητα, αδιαμφισβήτητο είναι και το γεγονός, πως ο χρόνος στη σύγχρονη ζωή είναι περιορισμένος, ειδικά αν απαιτείται να «τρέχετε» συνέχεια να καλύψετε τις ανάγκες ενός μωρού.

Σήμερα όμως η τεχνολογία μας δίνει λύση και σε αυτό. Πρόκειται για την επαναστατική ηλεκτρομαγνητική τεχνολογία HIFEM (Διαβάστε ΕΔΩ για την τεχνολογία HIFEM!)

Τι είναι η τεχνολογία HIFEM και πώς βοηθάει να πέσει η κοιλιά;

Μπορούμε σήμερα να επιτύχουμε ενίσχυση των μυών της κοιλιάς χάρη στην τεχνολογία HIFEM. Ο όρος «HIFEM» είναι ένα αρκτικόλεξο (ακρωνύμιο), το οποίο δημιουργείται από τις λέξεις High – Intensity Focused ElectroMagnentic Technology, ή σε ελληνική απόδοση: Τεχνολογία Εστιασμένης Υψηλής Έντασης Ηλεκτρομαγνητικής Ενέργειας. Δια της τεχνολογίας αυτής επιτυγχάνεται ενεργοποίηση συγκεκριμένων νευρικών ομάδων και κατ’ επέκτασιν των μυών, τις οποίες οι συγκεκριμένες νευρικές ομάδες νευρώνουν, προκειμένου να επιτευχθεί ενδυνάμωσή τους.

Ισχυροί ηλεκτρομαγνητικοί παλμοί εκπέμπονται από τις κεφαλές της συσκευής HIFEM. Οι κεφαλές της συσκευής HIFEM εφάπτονται επί της περιοχής του σώματος, που μας ενδιαφέρει (βλ. εικόνα) και δια των μαγνητικών πεδίων, που αυτές παράγουν «εξάπτονται» τα υποκείμενα νεύρα. Τα συγκεκριμένα νεύρα παράγουν με τη σειρά τους ηλεκτρικές ώσεις, δια των οποίων ενεργοποιούνται οι μύες, που τα νεύρα αυτά νευρώνουν. Έτσι προκαλούνται ακούσιες μυϊκές συσπάσεις, ήτοι συσπάσεις ανεξάρτητες από την εγκεφαλική λειτουργία.

 

Οι συσπάσεις, που επιτυγχάνονται δια της ενεργοποίησης των μυών μέσω της τεχνολογίας HIFEM υπερβαίνουν σε ισχύ τη Μέγιστη Εκούσια Σύσπαση. Στην περίπτωση αυτή μιλάμε για «υπερμέγιστη» μυϊκή ενεργοποίηση (supramaximal muscular stimulation). Αυτού του είδους η ενεργοποίηση των μυών οδηγεί σε μυϊκή υπερτροφία (Duncan, 2021; Qige και συνεργάτες, 2022; DiBernardo και συνεργάτες, 2023; Sant’Ana και συνεργάτες, 2023), η οποία έχει επιβεβαιωθεί και μέσω της μαγνητικής τομογραφίας (Palm, 2021).

Με τον όρο μυϊκή υπερτροφία αναφερόμαστε στην αύξηση της συνολικής μάζας, αλλά και της διαμέτρου ενός μυός. Κατά κανόνα η μυϊκή υπερτροφία σχετίζεται με αύξηση της μυϊκής δύναμης (Reggiani & Schiaffino, 2020).

Η εφαρμογή της τεχνολογίας HIFEM επί του κοιλιακού τοιχώματος, ως αποτέλεσμα είχε την αύξηση του πάχους των κοιλιακών μυών, αλλά και της μείωσης του υποδορίου λίπους (Jacob και συνεργάτες, 2021; Samuels και συνεργάτες 2022), με ταυτόχρονη μείωση της διάστασης των ορθών κοιλιακών, ενώ τα αποτελέσματα ήταν ανεξάρτητα από το αν το άτομο βρισκόταν σε δίαιτα ή όχι και παρέμεναν για αρκετούς μήνες μετά το πέρας της θεραπείας (Kinney & Lozanova, 2019). Μάλιστα, ειδικά σε ό,τι αφορά γυναίκες μετά τον τοκετό, η θεραπεία HIFEM απεδείχθη αποτελεσματική στην αύξηση του πάχους των μυών της κοιλιάς, στη μείωση του υποδορίου λίπους και στη βελτίωση της διάστασης των ορθών κοιλιακών με τα αποτελέσματα να παραμένουν, όταν η κατάσταση επανεκτιμήθηκε 6 μήνες αργότερα (Jacob & Rank, 2020).

Η τεχνολογία HIFEM έχει εξάλλου αποδειχθεί και ιδιαίτερα αποτελεσματική στην αντιμετώπιση της ακράτειας ούρων (Διαβάστε ΕΔΩ για την αντιμετώπιση της ακράτειας ούρων!) , που συχνά παρατηρείται μετά τον τοκετό, αν εφαρμοστεί επί των μυών του πυελικού εδάφους.

Πόσες συνεδρίες θα χρειαστούν για τη σύσφιξη του κοιλιακού τοιχώματος;

Κατά κανόνα η γυναίκα χρειάζεται να υποβληθεί σε 7 με 8 θεραπείες με την τεχνολογία HIFEM (1 με 2 θεραπείες την εβοδμάδα).

Πόσο σύντομα θα δω τα αποτελέσματα της θεραπείας σύσφιξης της κοιλιάς;

Η γυναίκα κατά κανόνα διαπιστώνει άμεσα, ότι η κοιλιά της αρχίζει να “μαζεύει” και να “σφίγγει” ήδη από τις πρώτες συνεδρίες με την τεχνολογία HIFEM και η κατάσταση βαίνει βελτιούμενη, όσο η θεραπεία προχωρά.

Τα αποτελέσματα είναι μόνιμα;

Ενδέχεται να χρειαστεί κάποια «σύντομη» θεραπεία μετά από περίπου 12 μήνες, η οποία να περιλαμβάνει λιγότερες συνεδρίες. Πάντως η διάρκεια των αποτελεσμάτων εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό και από τον τρόπο ζωής της γυναίκας. Επομένως, χρήσιμον είναι να προσέχει τη διατροφή της και κατά το δυνατόν να ασκείται τακτικά.

Δείτε ΕΔΩ, πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά την ΚΟΛΠΙΚΗ ΞΗΡΟΤΗΤΑ, τον ΠΟΝΟ ΣΤΗ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΕΠΑΦΗ και την ΑΚΡΑΤΕΙΑ μετά τον τοκετό ή την καισαρική τομή χάρη στους υπερήχους HIFU και την ηλεκρομαγνητική τεχνολογία HIFEM! 

Κλείστε ΕΔΩ το ραντεβού σας, για βρούμε μαζί πώς θα επιτύχουμε τάχιστα σύσφιξη της κοιλιάς σας!

 

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας

 

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Chand SP, Kuckel DP, Huecker MR. Cognitive Behavior Therapy. [Updated 2023 May 23]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470241/

Delestre F, Lehéricey G, Estellat C, Diallo MH, Hansel B, Giral P. Hypnosis reduces food impulsivity in patients with obesity and high levels of disinhibition: HYPNODIET randomized controlled clinical trial. Am J Clin Nutr. 2022 Jun 7;115(6):1637-1645. doi: 10.1093/ajcn/nqac046. Erratum in: Am J Clin Nutr. 2022 Oct 6;116(4):1187. doi: 10.1093/ajcn/nqac226. PMID: 35170724.

DiBernardo B, Chilukuri S, McCoy JD, Katz B, Goldberg DJ. High-Intensity Focused Electromagnetic Field With Synchronized Radiofrequency Achieves Superior Gluteal Muscle Contouring Than High-Intensity Focused Electromagnetic Field Procedure Alone. Aesthet Surg J Open Forum. 2023 Jan 10;5:ojac087. doi: 10.1093/asjof/ojac087. PMID: 36654971; PMCID: PMC9837370.

Duncan DI. Combination treatment for buttock and abdominal remodeling and skin improvement using HIFEM procedure and simultaneous delivery of radiofrequency and targeted pressure energy. J Cosmet Dermatol. 2021 Dec;20(12):3893-3898. doi: 10.1111/jocd.14554. Epub 2021 Oct 22. PMID: 34679227; PMCID: PMC9298235.

Erşan EE. The Effect of Hypnotherapy for Obesity. Altern Ther Health Med. 2023 Mar;29(2):258-263. PMID: 34097651.

Freire R. Scientific evidence of diets for weight loss: Different macronutrient composition, intermittent fasting, and popular diets. Nutrition. 2020 Jan;69:110549. doi: 10.1016/j.nut.2019.07.001. Epub 2019 Jul 4. PMID: 31525701.

Geagea D, Ogez D, Kimble R, Tyack Z. Redefining hypnosis: A narrative review of theories to move towards an integrative model. Complement Ther Clin Pract. 2024 Feb;54:101826. doi: 10.1016/j.ctcp.2023.101826. Epub 2023 Dec 30. PMID: 38199053.

Heap, M. (2012). Hypnotherapy: A handbook. McGraw-Hill Education (UK).

Jacob C, Kent D, Ibrahim O. Efficacy and Safety of Simultaneous Application of HIFEM and Synchronized Radiofrequency for Abdominal Fat Reduction and Muscle Toning: A Multicenter Magnetic Resonance Imaging Evaluation Study. Dermatol Surg. 2021 Jul 1;47(7):969-973. doi: 10.1097/DSS.0000000000003086. PMID: 34001694.

Jacob CI, Rank B. Abdominal Remodeling in Postpartum Women by Using a High-intensity Focused Electromagnetic (HIFEM) Procedure: An Investigational Magnetic Resonance Imaging (MRI) Pilot Study. J Clin Aesthet Dermatol. 2020 Sep;13(9 Suppl 1):S16-S20. Epub 2020 Sep 1. PMID: 33349789; PMCID: PMC7733372.

Kim JY. Optimal Diet Strategies for Weight Loss and Weight Loss Maintenance. J Obes Metab Syndr. 2021 Mar 30;30(1):20-31. doi: 10.7570/jomes20065. PMID: 33107442; PMCID: PMC8017325.

Kinney BM, Lozanova P. High intensity focused electromagnetic therapy evaluated by magnetic resonance imaging: Safety and efficacy study of a dual tissue effect based non-invasive abdominal body shaping. Lasers Surg Med. 2019 Jan;51(1):40-46. doi: 10.1002/lsm.23024. Epub 2018 Oct 10. PMID: 30302767; PMCID: PMC6585690.

Kirsch I. Hypnotic enhancement of cognitive-behavioral weight loss treatments–another meta-reanalysis. J Consult Clin Psychol. 1996 Jun;64(3):517-9. doi: 10.1037//0022-006x.64.3.517. PMID: 8698945.

Montgomery GH, Weltz CR, Seltz M, Bovbjerg DH. Brief presurgery hypnosis reduces distress and pain in excisional breast biopsy patients. Int J Clin Exp Hypn. 2002 Jan;50(1):17-32. doi: 10.1080/00207140208410088. PMID: 11778705.

Palm M. Magnetic Resonance Imaging Evaluation of Changes in Gluteal Muscles After Treatments With the High-Intensity Focused Electromagnetic Procedure. Dermatol Surg. 2021 Mar 1;47(3):386-391. doi: 10.1097/DSS.0000000000002764. PMID: 32947301.

Qige Guo, Qing Pei, Jiying Dong, Advances in the research and application of high-intensity focused electromagnetic technology for fat apoptosis and body shaping, Chinese Journal of Plastic and Reconstructive Surgery, Volume 4, Issue 3, 2022, Pages 123-125, ISSN 2096-6911, https://doi.org/10.1016/j.cjprs.2022.06.005.

Reggiani C, Schiaffino S. Muscle hypertrophy and muscle strength: dependent or independent variables? A provocative review. Eur J Transl Myol. 2020 Sep 9;30(3):9311. doi: 10.4081/ejtm.2020.9311. PMID: 33117512; PMCID: PMC7582410.

Roslim NA, Ahmad A, Mansor M, Aung MMT, Hamzah F, Lua PL. A Qualitative Exploration of Weight Loss Experiences through Hypnotherapy. Int J Clin Exp Hypn. 2023 Jul-Sep;71(3):235-249. doi: 10.1080/00207144.2023.2227237. Epub 2023 Jun 28. PMID: 37378644.

Roslim NA, Ahmad A, Mansor M, Aung MMT, Hamzah F, Shahril MR, Lua PL. Does hypnosis result in greater weight loss compared to conventional approach? Am J Clin Hypn. 2022 Oct;65(2):99-109. doi: 10.1080/00029157.2021.2010642. Epub 2022 Feb 2. PMID: 35108492.

Samuels JB, Katz B, Weiss RA. Radiofrequency Heating and High-Intensity Focused Electromagnetic Treatment Delivered Simultaneously: The First Sham-Controlled Randomized Trial. Plast Reconstr Surg. 2022 May 1;149(5):893e-900e. doi: 10.1097/PRS.0000000000009030. Epub 2022 Mar 9. PMID: 35259147; PMCID: PMC9028295.

Sant’Ana E, Meleck M, Ferrari P, Padovan R, Camargo C, Godoi S, de Assis L. Electromagnetic field for supramaximal muscle stimulation: A retrospective study of safety, efficacy, and patient satisfaction in Brazil. J Cosmet Dermatol. 2023 Apr;22(4):1266-1272. doi: 10.1111/jocd.15606. Epub 2023 Jan 31. PMID: 36718803.

Williamson A. What is hypnosis and how might it work? Palliat Care. 2019 Jan 31;12:1178224219826581. doi: 10.1177/1178224219826581. PMID: 30728719; PMCID: PMC6357291.