Πώς γίνεται η γονιμοποίηση;
Πριν αναφερθούμε σε αυτό καθαυτό το σπερμοδιάγραμμα, που περιλαμβάνεται στις βασικές εξετάσεις γονιμότητας, στις οποίες συστήνουμε να υποβληθούν υπογόνιμα ζευγάρια, χρήσιμο είναι να ανατρέξουμε στη διαδικασία της γονιμοποίησης.
Περί τα μέσα του κύκλου απελευθερώνεται δια της ωοθυλακιορρηξίας ένα (συνήθως) ωάριο από τις ωοθήκες της γυναίκας και εισέρχεται στις σάλπιγγες. Η απελευθέρωση του ωαρίου καθορίζει και το πότε η γυναίκα βρίσκεται στις λεγόμενες «γόνιμες ημέρες» της.
Αν εκεί «συναντηθεί» με ζωντανά σπερματοζωάρια, τότε ενώνεται με ένα από αυτά και επιτυγχάνεται η γονιμοποίησή του (βλ. εικόνα). Αν όμως η «συνάντηση» αυτή δεν λάβει χώρα εντός 12 έως 24 το πολύ ωρών, τότε το ωάριο εκφυλίζεται και χάνεται.
Επί επίτευξης γονιμοποίησης του ωαρίου από σπερματοζωάριο, το κύτταρο, που δημιουργείται (ονομάζεται «ζυγωτό») αρχίζει να «ταξιδεύει» μέσω των σαλπίγγων προς την κοιλότητα της μήτρας, ενώ ταυτοχρόνως διαιρείται σε περισσότερα κύτταρα. Φθάνοντας στη κοιλότητα εμφυτεύεται στο τοίχωμά της και αρχίζει η κύηση.
Είναι προφανές από την παραπάνω σύντομη περιγραφή της διαδικασίας της γονιμοποίησης, πως, προκειμένου αυτή να επιτευχθεί, είναι απαραίτητο να υπάρχουν σπερματοζωάρια, που θα συναντηθούν με το ωάριο. Η εξέταση, δια της οποίας αξιολογείται η «ποιότητα» του σπέρματος, ως προς την περιεκτικότητά του σε σπερματοζωάρια, είναι το σπερμοδιάγραμμα.
Τι βλέπουμε με το σπερμοδιάγραμμα;
Με την εξέταση αυτή κατά βάσιν αξιολογούνται οι εξής παράμετροι, που σχετίζονται με τα σπερματοζωάρια:
• ο αριθμός
• η κινητικότητα (ποιο ποσοστό των σπερματοζωαρίων κινείται ικανοποιητικά)
• η ζωτικότητα (ποιο ποσοστό των σπερματοζωαρίων είναι ζωντανά)
• η μορφολογία (ποιο ποσοστό των σπερματοζωαρίων έχουν φυσιολογική μορφολογία)
Εκτιμάται εξάλλου τόσο ο όγκος του σπέρματος σε μία εκσπερμάτωση, όσο και το κατά πόσο εντός στου σπέρματος εντοπίζονται και κύτταρα, η παρουσία των οποίων υποδηλώνει φλεγμονή του γεννητικού συστήματος (λευκοκύτταρα).
Τι είναι η οξειδωτική καταπόνηση;
Με τον όρο «ελεύθερες ρίζες οξυγόνου», όπως αναλύεται εκτενώς σε μελέτη του 2021 (Liu και συνεργάτες, 2021), αναφερόμαστε σε μόρια, τα οποία προκύπτουν από το μεταβολισμό του οξυγόνου. Μικρές συγκεντρώσεις των μορίων αυτών στο σώμα μας είναι απαραίτητες για τη διεκπεραίωση διαφόρων βιοχημικών διαδικασιών. Εντούτοις, αν η συγκέντρωσή τους αυξηθεί υπερβολικά, τότε αυξάνονται οι πιθανότητες πρόκλησης κυτταρικής βλάβης και εκδήλωσης σοβαρών παθολογιών, οι οποίες σχετίζονται με χρόνιες φλεγμονές, καρκίνο ή εκφυλιστικές ασθένειες του νευρικού συστήματος.
Σε μελέτη του 2017 (Pizzino και συνεργάτες, 2017) συναντάμε τον όρο «οξειδωτική καταπόνηση» του οργανισμού, δια του οποίου περιγράφεται η υπερβολικά υψηλή συγκέντρωση των ελευθέρων ριζών, εξαιτίας είτε της αυξημένης παραγωγής τους, είτε της αδυναμίας των μηχανισμών του οργανισμού να τις απομακρύνουν επαρκώς. Η υψηλή συγκέντρωση ελευθέρων ριζών έχει συσχετισθεί και με την εκδήλωση καρδιαγγειακών παθήσεων, παθήσεων των πνευμόνων, νεφροπαθειών, αυτοάνοσων νοσημάτων και διαταραχών στην ωρίμανση των γεννητικών οργάνων κατά την εφηβεία.
Πώς η οξειδωτική καταπόνηση επηρεάζει την ποιότητα του σπέρματος;
Χρήσιμο στο σημείο αυτό θα ήταν να αναφερθούμε στον όρο «κατάτμηση του DNA (διεθνής όρος: «DNA fragmentation»).Το DNA, το οποίο περιέχεται στα σπερματοζωάρια υπό κανονικές συνθήκες εμφανίζεται με τη μορφή ακέραιων αλυσίδων. Σε κάποια όμως σπερματοζωάρια οι αλυσίδες αυτές εμφανίζονται «τεμαχισμένες». Τότε λέμε πως τα σπερματοζωάρια αυτά παρουσιάζουν κατάτμηση του DNA.
Φαίνεται, πως η οξειδωτική καταπόνηση σχετίζεται με αύξηση του ποσοστού των σπερματοζωαρίων με κατάτμηση του DNA τους και μείωση της κινητικότητας, αλλά και της ζωτικότητάς τους (De Iuliis και συνεργάτες, 2009), ενώ εξαιτίας της διαταράσσεται και η λειτουργία ενζύμων, που εμπλέκονται στη γένεση των σπερματοζωαρίων (Lee και συνεργάτες, 2017).
Ποιες καταστάσεις έχουν συσχετισθεί με αυξημένη οξειδωτική καταπόνηση των όρχεων;
Ο κατάλογος με τις καταστάσεις, που αυξάνουν την οξειδωτική καταπόνηση των όρχεων και κατ’ επέκτασιν εξαιτίας αυτών επηρεάζεται αρνητικά η ποιότητα του σπέρματος περιλαμβάνει τόσο περιβαλλοντικούς παράγοντες, όσο και παράγοντες, που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής, όπως (Sciorio και συνεργάτες, 2024):
• το κάπνισμα
• την υπερθερμία των όρχεων
• την έκθεση σε ηλεκτρομαγνητικά πεδία ραδιοσυχνοτήτων χαμηλού επιπέδου ή RF-EMF
Δείτε ΕΔΩ πότε είναι οι γόνιμες ημέρες σας!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Liu J, Wu M, Zhang R, Xu ZP. Oxygen-derived free radicals: Production, biological importance, bioimaging, and analytical detection with responsive luminescent nanoprobes. VIEW. 2021, 2, 20200139. https://doi.org/10.1002/VIW.20200139
Pizzino G, Irrera N, Cucinotta M, Pallio G, Mannino F, Arcoraci V, Squadrito F, Altavilla D, Bitto A. Oxidative Stress: Harms and Benefits for Human Health. Oxid Med Cell Longev. 2017;2017:8416763. doi: 10.1155/2017/8416763. Epub 2017 Jul 27. PMID: 28819546; PMCID: PMC5551541.
De Iuliis GN, Newey RJ, King BV, Aitken RJ. Mobile phone radiation induces reactive oxygen species production and DNA damage in human spermatozoa in vitro. PLoS One. 2009 Jul 31;4(7):e6446. doi: 10.1371/journal.pone.0006446. Erratum in: PLoS One. 2013;8(3). doi:10.1371/annotation/9a8a0172-3850-4059-b852-72c330769c1b. PMID: 19649291; PMCID: PMC2714176.
Lee D, Moawad AR, Morielli T, Fernandez MC, O’Flaherty C. Peroxiredoxins prevent oxidative stress during human sperm capacitation. Mol Hum Reprod. 2017 Feb 10;23(2):106-115. doi: 10.1093/molehr/gaw081. PMID: 28025393; PMCID: PMC5388279.
Sciorio R, Tramontano L, Adel M, Fleming S. Decrease in Sperm Parameters in the 21st Century: Obesity, Lifestyle, or Environmental Factors? An Updated Narrative Review. J Pers Med. 2024 Feb 11;14(2):198. doi: 10.3390/jpm14020198. PMID: 38392631; PMCID: PMC10890002.
