Τι είναι η κρυοσυντήρηση ωαρίων;
Με τον όρο «κατάψυξη ή κρυοσυντήρηση» ωαρίων αναφερόμαστε στη διαδικασία συλλογής και συντήρησης ωαρίων μίας γυναίκας, τα οποία θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σε μεταγενέστερο χρόνο, προκειμένου αυτή να αποκτήσει μωρό.
H κατάψυξη ωαρίων παρουσιάζει μεγαλύτερα τεχνικά προσκόμματα σε σχέση με την κατάψυξη εμβρύων. Το ωάριο είναι ένα μεγάλο κύτταρο, το οποίο σε μεγάλο ποσοστό αποτελείται από νερό.
Το μεγάλο αυτό ποσοστό νερού συνδέεται με αυξημένη πιθανότητα δημιουργίας «ρωγμών» κατά τη διαδικασία ψύξης – απόψυξης και καταστροφής του γενετικού υλικού.
Την πρώτη όμως δεκαετία του ’00 εξελίχθηκε μία νέα μέθοδος ψύξης – απόψυξης των ωαρίων, η οποία ονομάστηκε υαλοποίηση (vitrification). Πρόκειται για μία μέθοδο υπέρ – ταχείας ψύξης των ωαρίων, τα οποία στερεοποιούνται σε μία κατάσταση, που ομοιάζει με γυαλί, εξού και το όνομά της.
Η εμπειρία έδειξε, πως, όταν χρησιμοποιούνται τα κατεψυγμένα με τη μέθοδο της υαλοποίησης ωάρια σε διαδικασία εξωσωματικής γονιμοποίησης, τα ποσοστά επιτυχίας είναι παραπλήσια με τις περιπτώσεις, στις οποίες χρησιμοποιούνται μη κατεψυγμένα ωάρια.
Η διαδικασία της κρυοσυντήρησης ωαρίων συνοπτικά…
Η κατάψυξη ωαρίων προϋποθέτει την υποβολή της γυναίκας σε φαρμακευτική διέγερση των ωοθηκών. Πρόκειται κατ’ ουσίαν για το πρώτο στάδιο της διαδικασίας της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Στα πλαίσια του σταδίου αυτού η γυναίκα λαμβάνει ενέσιμα ορμονικά σκευάσματα, που επιδρούν επί των ωοθηκών και προκαλούν την εκεί ωρίμανση πλέον του ενός ωαρίου. Τα προκύψαντα ωάρια κατευθείαν καταψύχονται. Όταν η γυναίκα αποφασίσει να τεκνοποιήσει, τότε τα ωάρια αποψύχονται και τότε προχωράμε στη γονιμοποίηση αυτών με το σπέρμα του συντρόφου της.
Στο σημείο αυτό χρήσιμο θα ήταν να σημειώσουμε, ότι η συλλογή των ωαρίων για αμφότερες τις διαδικασίες, μπορεί να γίνει κατά τη διάρκεια φυσικού κύκλου. Όμως στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων ανά φυσικό κύκλο μόνον ένα ωάριο φθάνει στην πλήρη ωρίμανσή του. Έτσι, προκειμένου να συλλεγεί ικανός αριθμός ωαρίων προς κατάψυξη, θα χρειαστεί η γυναίκα να υποβληθεί στην επέμβαση της ωοληψίας περισσότερες φορές.
Πότε χρησιμοποιείται η κρυοσυντήρηση ωαρίων;
Η μέθοδος αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί, προκειμένου μία γυναίκα, που πρόκειται να υποβληθεί σε θεραπεία αντιμετώπισης του καρκίνου (χειρουργείο, χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία), εξαιτίας της οποίας είναι πιθανό να βλαφθούν οι ωοθήκες της, επιθυμεί να διατηρήσει τη γονιμότητά της.
Εντούτοις, συχνότατα η κρυοσυντήρηση ωαρίων χρησιμοποιείται σαν μέθοδος τεχνητής παράτασης της γόνιμης ηλικίας της γυναίκας. Μπορεί δηλαδή η κατάψυξη ωαρίων να δώσει την ελευθερία στη γυναίκα να τεκνοποιήσει, όταν αυτή κρίνει πως η επαγγελματική, η κοινωνική ή η οικογενειακή της κατάσταση της το επιτρέπει, ακόμα σε ηλικία που θεωρείται πιο «προχωρημένη».
Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν τις πιθανότητες απόκτησης τέκνου μετά από κατάψυξη ωαρίων;
Δύο είναι κατά βάσιν οι παράγοντες, που επηρεάζουν τις πιθανότητες μία γυναίκα να αποκτήσει παιδί μετά από κρυοσυντήρηση ωαρίων (Chronopoulou και συνεργάτες, 2021; Kakkar και συνεργάτες, 2023):
• η ηλικία της, όταν θα γίνει η ωοληψία και θα καταψυχθούν τα ωάρια
• ο αριθμός των συλλεγέντων ωαρίων
Έχει υπολογιστεί, πως κατά μέσον όρο χρειάζονται 20 κατεψυγμένα ωάρια προκειμένου να επιτευχθεί κύηση με τον ελάχιστο αριθμό να κυμαίνεται μεταξύ του 8 και του 10. Πάντως για κάθε δεδομένη ηλικία κατάψυξης των ωαρίων οι πιθανότητες επιτυχίας φθάνουν σε μία μέγιστη τιμή, η οποία δεν είναι δυνατόν να υπερβληθεί ανεξαρτήτως από τον αριθμό των ωαρίων.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει μελέτη του 2018 (Cobo και συνεργάτες, 2018) στα πλαίσια της οποίας ελήφθησαν υπόψη στοιχεία από το ιστορικό 6.362 γυναικών. Η πιο «αισιόδοξη» καταγραφείσα πιθανότητα επιτυχίας άγγιζε το 94,4%. Η πιθανότητα αυτή αφορούσε όμως γυναίκες, οι οποίες προέβησαν σε κατάψυξη ωαρίων στην ηλικία των 35 ετών ή και νωρίτερα και είχαν συντηρημένα 24 ωάρια. Αν ο αριθμός των συντηρημένων ωαρίων έπεφτε στα 10, οι πιθανότητες επιτυχίας για το ίδιο ηλικιακό φάσμα μειώνονταν στο 42,8%. Σε ό,τι αφορούσε γυναίκες, που αποφάσισαν να συντηρήσουν τα ωάριά τους σε μεγαλύτερη ηλικία, οι πιθανότητες απόκτησης τέκνου ήταν ακόμα χαμηλότερες και έφθαναν το 5,9% για γυναίκες με 5 ωάρια και το 17,3% για γυναίκες με 8 ωάρια. Για το λόγο αυτό ένας κύκλος ωοληψίας ενδεχομένως να μην είναι αρκετός και μία γυναίκα ενδεχομένως να χρειαστεί να υποβληθεί στη διαδικασία αυτή περισσότερες φορές, προκειμένου να συλλεγούν αρκετά ωάρια (Stoop και συνεργάτες, 2011).
Έχει μάλιστα δημιουργηθεί ένας μαθηματικός αλγόριθμος, με βάση τον οποίο επιστήμονες θέλησαν να υπολογίσουν το (θεωρητικό) αριθμό ωαρίων, που χρειάζεται μία γυναίκα, που κατέψυξε τα ωάριά της σε συγκεκριμένη ηλικία, προκειμένου να έχει 75% πιθανότητες να αποκτήσει ένα παιδί. Έτσι μία γυναίκα, που κατέψυξε τα ωάριά της στην ηλικία των 34 ετών χρειάζεται 10 ωάρια, ενώ για γυναίκες, που κατέψυξαν τα ωάριά τους στην ηλικία των 37 και των 42 ετών, ο απαιτούμενος αριθμός ωαρίων ανέρχεται στα 20 και 61 αντίστοιχα (Varlas και συνεργάτες, 2021).
Πάντως, ένα ενδιαφέρον στατιστικό στοιχείο, είναι πως κατά μέσον όρο μόλις το 12% των γυναικών, που έχουν καταψύξει τα ωάριά τους επιστρέφουν, προκειμένου να προχωρήσουν σε γονιμοποίησή τους. Σε μελέτη του 2023 το συνολικό ποσοστό επιστροφής έφθανε το 16%, αλλά μόνον το 12% των γυναικών, που κατέψυξαν τα ωάριά τους σε ηλικία μικρότερη των 35 ετών επέστρεψαν, ενώ τα ποσοστό επιστροφής για γυναίκες, που κατέψυξαν τα ωάριά τους στην ηλικία των 35 ετών ή αργότερα άγγιζε το 44% (Kakkar και συνεργάτες, 2023).
Πότε να καταψύξω τα ωάριά μου;
Η χρησιμότητα της διαδικασίας κατάψυξης ωαρίων, προκειμένου μία γυναίκα να «παρατείνει» τη γονιμότητά της έχει περιγραφεί τόσο ως «απελευθερωτική» (Homburg και συνεργάτες, 2009), όσο και ως «επικίνδυνα απατηλή» (Lockwood, 2011). Η αλήθεια φαίνεται, πως βρίσκεται – όπως συχνά συμβαίνει άλλωστε – κάπου στη μέση. Ίσως, αν αποφασίσετε να καταψύξετε τα ωάριά σας, καλό θα ήταν να το κάνετε πριν συμπληρώσετε τα 35 σας χρόνια και καλό, ενδεχομένως, να ήταν να υποβληθείτε στη διαδικασία της ωοληψίας αρκετές φορές, προκειμένου να συλλεγεί ο μέγιστος δυνατός αριθμός ωαρίων.
Δείτε ΕΔΩ πότε είναι οι γόνιμες ημέρες σας!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Chronopoulou E, Raperport C, Sfakianakis A, Srivastava G, Homburg R. Elective oocyte cryopreservation for age-related fertility decline. J Assist Reprod Genet. 2021 May;38(5):1177-1186. doi: 10.1007/s10815-021-02072-w. Epub 2021 Feb 19. PMID: 33608838; PMCID: PMC7894970.
Cobo A, García-Velasco J, Domingo J, Pellicer A, Remohí J. Elective and Onco-fertility preservation: factors related to IVF outcomes. Hum Reprod. 2018 Dec 1;33(12):2222-2231. doi: 10.1093/humrep/dey321. PMID: 30383235.
Homburg R, van der Veen F, Silber SJ. Oocyte vitrification–women’s emancipation set in stone. Fertil Steril. 2009 Apr;91(4 Suppl):1319-20. doi: 10.1016/j.fertnstert.2008.02.127. Epub 2008 Apr 14. PMID: 18410931.
Kakkar P, Geary J, Stockburger T, Kaffel A, Kopeika J, El-Toukhy T. Outcomes of Social Egg Freezing: A Cohort Study and a Comprehensive Literature Review. J Clin Med. 2023 Jun 21;12(13):4182. doi: 10.3390/jcm12134182. PMID: 37445218; PMCID: PMC10342811.
Lockwood GM. Social egg freezing: the prospect of reproductive ‘immortality’ or a dangerous delusion? Reprod Biomed Online. 2011 Sep;23(3):334-40. doi: 10.1016/j.rbmo.2011.05.010. Epub 2011 May 27. PMID: 21775211.
Stoop D, Nekkebroeck J, Devroey P. A survey on the intentions and attitudes towards oocyte cryopreservation for non-medical reasons among women of reproductive age. Hum Reprod. 2011 Mar;26(3):655-61. doi: 10.1093/humrep/deq367. Epub 2011 Jan 5. PMID: 21212052.
Varlas VN, Bors RG, Albu D, Penes ON, Nasui BA, Mehedintu C, Pop AL. Social Freezing: Pressing Pause on Fertility. Int J Environ Res Public Health. 2021 Jul 30;18(15):8088. doi: 10.3390/ijerph18158088. PMID: 34360381; PMCID: PMC8345795.
