Τι είναι ο πλακούντας με λίγα λόγια;
Ο πλακούντας είναι το μεγαλύτερο εμβρυϊκό όργανο. Πρόκειται για ένα «προσωρινό» όργανο, υπό την έννοια ότι η λειτουργία του παύει με το πέρας του δευτέρου σταδίου του τοκετού, οπότε και το νεογνό έχει εξέλθει της μήτρας και μπορεί να ξεκινήσει να αναπνέει από μόνο του.
Όσο το μωρό αναπτύσσεται προστατευμένο μέσα στη μήτρα, είναι «συνδεδεμένο» με τον πλακούντα μέσω του ομφαλίου λώρου, όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα.
Το μωρό εξαρτάται από τον πλακούντα τόσο για το μεταβολισμό του, όσο και για την προστασία του.
Πώς επηρεάζεται ο εγκέφαλος της γυναίκας από την εγκυμοσύνη;
Μια ενδιαφέρουσα μελέτη του 2017, που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature Neuroscience μας έδωσε πολύτιμα στοιχεία, που συνδέουν ως ένα βαθμό τις αλλαγές στην ψυχολογία της γυναίκας με μεταβολές στην αρχιτεκτονική του εγκεφάλου της κατά τη διάρκεια της κύησης.
Συγκεκριμένα, επιστήμονες από το Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης (Universitat Autònoma de Barcelona) μελέτησαν με τη μέθοδο της Μαγνητικής Τομογραφίας τον εγκέφαλο γυναικών στην πρώτη τους εγκυμοσύνη και συνέκριναν τις ληφθείσες εικόνες με εικόνες εγκεφάλου άτεκνων γυναικών και ανδρών. Εκ τη συγκριτικής αυτής ανάγνωσης των εικόνων εντοπίστηκαν εμφανείς αλλαγές στον εγκέφαλο των εγκύων.
Υποψίες, πως ο εγκέφαλος της γυναίκας επηρεάζεται από την εγκυμοσύνη, είχαν διατυπωθεί και στο παρελθόν. Εντούτοις, είναι η πρώτη φορά, που τα διαθέσιμα στοιχεία, είναι τόσο ξεκάθαρα.
Συγκεκριμένα, οι Ισπανοί επιστήμονες εντόπισαν σαφή μείωση του όγκου της φαιάς ουσίας του σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου της γυναίκας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Οι αλλαγές αυτές παρέμεναν ακόμα και δύο χρόνια μετά από την κύηση, ήταν δε και τόσο διακριτές, ώστε ήταν δυνατό να εντοπιστούν οι έγκυες μόνον εξετάζοντας τις εικόνες του εγκεφάλου τους!
Μέσω ποιων μηχανισμών θα μπορούσε ο πλακούντας να επηρεάζει τον εγκέφαλο της μητέρας;
Όπως περιγράφεται σε μελέτη του 2016, εκ του πλακούντα εκκρίνονται ορμόνες, οι οποίες με τη δράση τους προκαλούν μεταβολές στη λειτουργία του εγκεφάλου και κατ’ επέκτασιν στην εν γένει συμπεριφορά της εγκύου. Κατάλογος με τέτοιες ορμόνες καταγράφεται και σε μελέτη του 2018 και περιλαμβάνει την ωκυτοκίνη, τη μελατονίνη, τη σεροτονίνη, και την ορμόνη TRH, η οποία εμπλέκεται στη ρύθμιση της λειτουργίας του θυρεοειδούς αδένος.
Όπως φαίνεται από παρατηρήσεις σε τρωκτικά, οι οποίες αναφέρονται σε μελέτη του 2012, η έκκριση της ωκυτοκίνης προάγει την εμπέδωση των συναισθημάτων τρυφερότητας από τη μητέρα προς το μωρό. Οι συντάκτες μελέτης του 2015 εξάλλου, παρατήρησαν, πως – τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τα τρωκτικά – και η σεροτονίνη επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό τη διάθεση και τη συμπεριφορά της μητέρας τόσο κατά τη διάρκεια της κύησης, όσο και στην μετά τον τοκετό περίοδο.
Ενδιαφέρον τέλος παρουσιάζει και έτερη μελέτη του 2018 (Behura και συνεργάτες), η οποία επίσης αφορά πειράματα σε τρωκτικά. Στα πλαίσια της έρευνας αυτής οι επιστήμονες παρατήρησαν, πως τόσο στον εγκέφαλο της κυοφορούσας, όσο και στον πλακούντα εκφράζονται (δηλαδή «εμφανίζονται») μόρια, τα οποία είναι γνωστό, ότι αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Εκ της παρατήρησης αυτής διατυπώθηκε η υπόθεση, πως μέσω της αλληλεπίδρασης των μορίων αυτών ενδεχομένως να επηρεάζεται η λειτουργία του εγκεφάλου της μητέρας από τον πλακούντα.
Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Hoekzema E, Barba-Müller E, Pozzobon C, Picado M, Lucco F, García-García D, Soliva JC, Tobeña A, Desco M, Crone EA, Ballesteros A, Carmona S, Vilarroya O. Pregnancy leads to long-lasting changes in human brain structure. Nat Neurosci. 2017 Feb;20(2):287-296. doi: 10.1038/nn.4458. Epub 2016 Dec 19. PMID: 27991897.
Lévy F. Neuroendocrine control of maternal behavior in non-human and human mammals. Ann Endocrinol (Paris). 2016 Jun;77(2):114-25. doi: 10.1016/j.ando.2016.04.002. Epub 2016 Apr 26. PMID: 27130073.
Napso T, Yong HEJ, Lopez-Tello J, Sferruzzi-Perri AN. The Role of Placental Hormones in Mediating Maternal Adaptations to Support Pregnancy and Lactation. Front Physiol. 2018 Aug 17;9:1091. doi: 10.3389/fphys.2018.01091. PMID: 30174608; PMCID: PMC6108594.
Bosch OJ, Neumann ID. Both oxytocin and vasopressin are mediators of maternal care and aggression in rodents: from central release to sites of action. Horm Behav. 2012 Mar;61(3):293-303. doi: 10.1016/j.yhbeh.2011.11.002. Epub 2011 Nov 9. PMID: 22100184.
Angoa-Pérez M, Kuhn DM. Neuronal serotonin in the regulation of maternal behavior in rodents. Neurotransmitter (Houst). 2015;2:e615. Epub 2015 Mar 2. PMID: 27148594; PMCID: PMC4852377.
Behura SK, Kelleher AM, Spencer TE. Evidence for functional interactions between the placenta and brain in pregnant mice. FASEB J. 2019 Mar;33(3):4261-4272. doi: 10.1096/fj.201802037R. Epub 2018 Dec 6. PMID: 30521381; PMCID: PMC6404589.
