Λίγα λόγια για την ανατομία του κόλπου…
O κόλπος είναι ένας σωλήνας, που συνδέει τον τράχηλο της μήτρας (την «είσοδο» της μήτρας δηλαδή) με το αιδοίο.
Το τοίχωμα του κόλπου έχει ένα επιφανειακό στρώμα, που ονομάζουμε βλεννογόνο και θα μπορούσε να πει κανείς, πως αυτό είναι το «δέρμα» του κόλπου. Η κολπική ξηρότητα είναι ένα εξαιρετικά σύνηθες πρόβλημα του βλεννογόνου.
Όπως φαίνεται στην ακόλουθη εικόνα, κάτω από το βλεννογόνο εντοπίζουμε ένα στρώμα συνδετικού ιστού, το οποίο σε συνδυασμό με το υποκείμενο μυϊκό στρώμα, αποτελεί το «στηρικτικό» σύστημα του κόλπου. Χάρη στο σύστημα αυτό ο κόλπος διατηρεί το σχήμα και την ελαστικότητά του, ενώ παράλληλα δια των αγγείων, που ανευρίσκονται στο συγκεκριμένο στρώμα αιματώνεται ο βλεννογόνος.
Λίγα λόγια για τα κολπικά υγρά…
Βασική έδρα της παραγωγής κολπικών υγρών είναι ο τράχηλος. Στον ιστό, ο οποίος καλύπτει τον αυλό του τραχήλου και ονομάζεται ενδοτραχηλικός βλεννογόνος, βρίσκονται μικροσκοπικά όργανα, οι αδένες. Αυτοί ακριβώς οι αδένες είναι και οι «παραγωγοί» της τραχηλικής βλέννης, που είναι και το βασικό συστατικό των κολπικών υγρών.
Στην παραγωγή των κολπικών υγρών συμβάλλουν και έτεροι μικροί αδένες, που εντοπίζονται στην είσοδο του κόλπου (αδένες του Skene και του Bartholin) και παράγουν υγρά. Επίσης υγρά φθάνουν εντός του κόλπου και δια της διάχυσής τους από τα τοιχώματα αυτού (διίδρωμα).
Τα κολπικά υγρά είναι σημαντικά για τη λίπανση του κόλπου, αλλά και για την προστασία της υγείας, του ιστού, που τον καλύπτει εσωτερικά και ονομάζεται κολπικό επιθήλιο.
Ποια είναι τα συμπτώματα της κολπικής ξηρότητας;
Όπως περιγράφεται και στο σχετικό ενημερωτικό δελτίο της Βρετανικής Εταιρείας Εμμηνόπαυσης (British Menopause Society) κατάλογος με τα συμπτώματα της κολπικής ξηρότητας περιλαμβάνει:
• επώδυνη σεξουαλική επαφή (αυτό ονομάζεται δυσπαρευνία), η οποία συχνά συνδέεται και με μειωμένη ερωτική διάθεση
• άλγος στην περιοχή του κόλπου και του αιδοίου εκτός σεξουαλικής επαφής, αφού η γυναίκα συχνά αναφέρει δυσφορία όσο στέκεται όρθια, όταν κάθεται, ασκείται, ουρεί ή ακόμα και κατά την εργασία της
• συμπτωματολογία όμοια με αυτής της κολπίτιδας μικροβιακής ή μυκητιασικής αιτιολογίας (π.χ. κνησμός ή αίσθημα καύσου), χωρίς να ανιχνεύεται η παρουσία παθογόνων μικροοργανισμών
• όπως αναφέρεται και σε μελέτη του 2019, η κολπική ξηρότητα αυξάνει τις πιθανότητες εκδήλωσης φλεγμονών του κόλπου (κολπίτιδες) από παθογόνους μικροοργανισμούς
• διαταραχές στη διάθεση (στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθούμε και σε μελέτη του 2020, στην οποία περιγράφεται συσχέτιση της κολπικής ξηρότητας με την εκδήλωση κατάθλιψης)
Πόσο συχνή είναι η κολπική ξηρότητα;
Επανερχόμενοι στο ενημερωτικό δελτίο της Βρετανικής Εταιρείας Εμμηνόπαυσης διαπιστώνουμε, πως περίπου το 17% των γυναικών ηλικίας από 18 έως 50 ετών αναφέρουν πρόβλημα κολπικής ξηρότητας κατά κύριο λόγο κατά τη σεξουαλική επαφή, ακόμα και πριν την έλευση της εμμηνόπαυσης. Συνεπώς, εσφαλμένα θεωρείται, πως η κολπική ξηρότητα είναι μία όχληση αποκλειστικά των γυναικών, που έχουν εισέλθει στην εμμηνόπαυση.
Η χορήγηση ποιων φαρμάκων έχει συνδεθεί με την εκδήλωση κολπικής ξηρότητας;
Φάρμακα, των οποίων η δράση έχει συσχετισθεί με το ενδεχόμενο εκδήλωσης κολπικής ξηρότητας είναι:
• αντιισταμινικά
• αντιυπερτασικά
• αντικαταθλιπτικά
• φάρμακα με αντιοιστρογονική δράση
Τα αντιισταμινικά και η κολπική ξηρότητα
Η ισταμίνη είναι μία χημική ουσία, που παράγεται από τον οργανισμό και έχει σημαντικές δράσεις, αφού διεγείρει την έκκριση γαστρικών υγρών, συμμετέχει στο μηχανισμό της φλεγμονής, ενώ επηρεάζει και τη συσταλτικότητα του εντέρου, τη λειτουργία των πνευμόνων και τον καρδιακό ρυθμό.
Σημαντική είναι η εμπλοκή της ισταμίνης στο μηχανισμό εκδήλωσης των αλλεργικών αντιδράσεων, αφού συνδράμει στη διαστολή των τοπικών αγγείων (αύξηση της διαμέτρου τους δηλαδή με αντίστοιχη αύξηση και της αιματικής ροής) και γενικότερα η ουσία αυτή με τη δράση της διεγείρει τη συμπτωματολογία, που συνδέεται με την αλλεργία.
Εξαιτίας της θέσης της ισταμίνης στο μηχανισμό εκδήλωσης της αλλεργίας, η χορήγηση φαρμάκων, που αναστέλλουν τη δράση της – των αντιισταμινικών – αποτελεί συχνά θεραπεία πρώτης γραμμής στην ανακούφιση από αλλεργικά συμπτώματα, ενώ ενίοτε τέτοιου είδους ουσίες περιέχονται και σε φάρμακα κατά του κρυολογήματος.
Μεταξύ των γνωστότερων παρενεργειών των αντιισταμινικών είναι η υπνηλία, η ξηρότητα του στόματος και των οφθαλμών, αλλά όπως αναφέρεται και σε μελέτη του 2019 (Goncharenko και συνεργάτες), η χορήγηση τέτοιου είδους φαρμακευτικής αγωγής σε κάποιες περιπτώσεις συνδέεται και με την εκδήλωση κολπικής ξηρότητας.
Ο μηχανισμός, μέσω του οποίου τα αντιισταμινικά προκαλούν και κολπική ξηρότητα, δεν έχει διασαφηνισθεί. Έχει διατυπωθεί η υπόθεση, πως η αγγειοσυσταλτική τους δράση (δηλαδή προκαλούν μείωση της διαμέτρου των αιμοφόρων αγγείων) έχει ως αποτέλεσμα την μείωση της ροής του αίματος προς τη μήτρα, με συνέπεια τη συνοδό μείωση και της έκκρισης κολπικών υγρών.
Τα αντιυπερτασικά και η κολπική ξηρότητα
Λέμε, πως κάποιος παρουσιάζει υπέρταση, όταν η αρτηριακή του πίεση έχει τις ακόλουθες τιμές:
• Συστολική Αρτηριακή (ή «Μεγάλη») Πίεση μεγαλύτερη ή ίση των 140 mmHg (αυτό που συχνά αποκαλούμε «πίεση 14») ή Διαστολική Αρτηριακή (ή «Μικρή») Πίεση μεγαλύτερη ή ίση των 90 mmHg (αυτό, που συχνά αποκαλούμε «πίεση 9») σε δύο μετρήσεις, η οποίες να απέχουν μεταξύ τους περισσότερο από 4 ώρες.
• Συστολική Αρτηριακή Πίεση μεγαλύτερη ή ίση των 160 mmHg (αυτό, που συχνά αποκαλούμε «πίεση 16») ή Διαστολική Αρτηριακή Πίεση μεγαλύτερη ή ίση του 110 mmHg (αυτό, που συχνά αποκαλούμε «πίεση 11») σε μία και μόνη μέτρηση.
Αντιυπερτασικά ονομάζονται τα φάρμακα, που χορηγούνται σε άτομα με υπέρταση, με σκοπό τη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης σε φυσιολογικά επίπεδα. Τέτοιου είδους φάρμακα έχουν συνδεθεί εδώ και αρκετά χρόνια με την εκδήλωση κολπικής ξηρότητας, όπως καταγράφεται και σε μελέτη του 1993.
Πάντως, όπως καταγράφεται και σε μελέτη του 2000, αλλά και σε μελέτη του 2023, φαίνεται πως αυτή καθαυτή η υπέρταση είναι ανεξάρτητος παράγων, που συνδέεται με αύξηση της πιθανότητας εκδήλωσης σεξουαλικής δυσλειτουργίας και κολπικής ξηρότητας, ενώ η χορήγηση της ανάλογης φαρμακευτικής αγωγής ενδέχεται να επιδεινώνει το πρόβλημα.
Πώς η χορήγηση αντικαταθλιπτικών συνδέεται με την εκδήλωση κολπικής ξηρότητας;
Όπως περιγράφεται σε μελέτη του 2020, έχει υπολογιστεί πως το 5,7% του πληθυσμού στην Ελλάδα υποφέρει από κάποιου είδους καταθλιπτική διαταραχή. Η δε συχνότητα συμπτωματολογίας, που σχετίζεται με την κατάθλιψη, σε άτομα με ηλικία μεγαλύτερη των 60 ετών κυμαίνεται μεταξύ του 16,3% και του 84,3%, ανάλογα με τη μεθοδολογία της εκάστοτε έρευνας. Ένα μεγάλο ποσοστό των ατόμων αυτών λαμβάνουν κάποιου είδους αντικαταθλιπτικής αγωγής.
Όπως αναφέρεται τόσο σε μελέτη του 2001, όσο και σε μελέτη του 2010, η χορήγηση τέτοιου είδους αγωγής συχνά συνδέεται με μείωση της λίπανσης του κόλπου και κολπική ξηρότητα.
Πώς η χορήγηση φαρμάκων με αντιοιστρογονική δράση συνδέεται με την εκδήλωση κολπικής ξηρότητας;
Τα οιστρογόνα είναι ορμόνες, που παράγονται από τις ωοθήκες και με τη δράση τους επί του τοιχώματος του κόλπου διατηρούν την υγρασία του κολπικού βλεννογόνου. Σε καταστάσεις, στις οποίες σημειώνεται μείωση της παραγωγής οιστρογόνων, όπως τυπικά συμβαίνει μετά την εμμηνόπαυση, αλλά και στο θηλασμό, έχουμε αυξημένες πιθανότητες εκδήλωσης της κολπικής ξηρότητας.
Όπως αναφέρεται και στην προαναφερθείσα μελέτη του 2019 (Goncharenko και συνεργάτες) η χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής με αντιοιστρογονική δράση, όπως αυτή, που συνιστάται στα πλαίσια της θεραπείας της ενδομητρίωσης, της υπογονιμότητας και ενίοτε προκειμένου να επιτευχθεί μείωση του μεγέθους των ινομυωμάτων, συνδέεται με την εκδήλωση κολπικής ξηρότητας.
Διαβάστε ακόμα:
– Αναγέννηση του αιδοίου με υπερήχους HIFU
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Vaginal dryness [Internet]. Women’s health concern. [όπως ανευρέθη στις 5/1/2024]. Available from: https://www.womens-health-concern.org/help-and-advice/factsheets/vaginal-dryness/
Goncharenko V, Bubnov R, Polivka J Jr, Zubor P, Biringer K, Bielik T, Kuhn W, Golubnitschaja O. Vaginal dryness: individualised patient profiles, risks and mitigating measures. EPMA J. 2019 Mar 2;10(1):73-79. doi: 10.1007/s13167-019-00164-3. PMID: 30984316; PMCID: PMC6459457.
Moyneur E, Dea K, Derogatis LR, Vekeman F, Dury AY, Labrie F. Prevalence of depression and anxiety in women newly diagnosed with vulvovaginal atrophy and dyspareunia. Menopause. 2020 Feb;27(2):134-142. doi: 10.1097/GME.0000000000001450. PMID: 31688416.
Duncan L, Bateman DN. Sexual function in women. Do antihypertensive drugs have an impact? Drug Saf. 1993 Mar;8(3):225-34. doi: 10.2165/00002018-199308030-00004. PMID: 8452663.
Duncan LE, Lewis C, Jenkins P, Pearson TA. Does hypertension and its pharmacotherapy affect the quality of sexual function in women? Am J Hypertens. 2000 Jun;13(6 Pt 1):640-7. doi: 10.1016/s0895-7061(99)00288-5. PMID: 10912747.
Lou IX, Chen J, Ali K, Chen Q. Relationship Between Hypertension, Antihypertensive Drugs and Sexual Dysfunction in Men and Women: A Literature Review. Vasc Health Risk Manag. 2023 Nov 3;19:691-705. doi: 10.2147/VHRM.S439334. PMID: 37941540; PMCID: PMC10629452.
Kouvatsou K, Iliadou M, Kalatzi P, Evanthia S, Christos P, Maria K, Tziaferi S. Depression Among Elderly Users of Open and Closed Care Facilities in a Rural Region of Greece: an Important Public Health Issue. Mater Sociomed. 2020 Mar;32(1):35-40. doi: 10.5455/msm.2020.32.35-40. PMID: 32410889; PMCID: PMC7219719.
Ferguson JM. SSRI Antidepressant Medications: Adverse Effects and Tolerability. Prim Care Companion J Clin Psychiatry. 2001 Feb;3(1):22-27. doi: 10.4088/pcc.v03n0105. PMID: 15014625; PMCID: PMC181155.
Lee KU, Lee YM, Nam JM, Lee HK, Kweon YS, Lee CT, Jun TY. Antidepressant-Induced Sexual Dysfunction among Newer Antidepressants in a Naturalistic Setting. Psychiatry Investig. 2010 Mar;7(1):55-9. doi: 10.4306/pi.2010.7.1.55. Epub 2010 Feb 8. PMID: 20396434; PMCID: PMC2848770.
