Λίγα λόγια εισαγωγικά…
Ο εμμηνορρυσιακός κύκλος, η λεγόμενη περίοδος, είναι ένα γεγονός, που καθορίζει τη ζωή της γυναίκας, τόσο σε επίπεδο σωματικό, όσο και σε επίπεδο ψυχικό. Η εμφάνιση της πρώτης περιόδου στην εφηβεία, ονομάζεται εμμηναρχή, ενώ η αναστολή του εμμηνορρυσιακού κύκλου ονομάζεται εμμηνόπαυση. Λέμε, πως μια γυναίκα έχει μπει στην εμμηνόπαυση, όταν για δώδεκα συναπτούς μήνες δεν έχει περίοδο.
Η εμμηνόπαυση – κατά κανόνα – δεν εκδηλώνεται «μία κι έξω», αλλά προηγείται μία «μεταβατική περίοδος», η οποία αποκαλείται και «κλιμακτήριος». Κατά την κλιμακτήριο η δραστηριότητα των ωοθηκών βαίνει μειούμενη. Η προοδευτική αυτή κάμψη της ωοθηκικής δραστηριότητας αντικατοπτρίζεται τόσο σε αναφερόμενες από τη γυναίκα μεταβολές στην περίοδό της, αλλά και σε εργαστηριακές εξετάσεις.
Από τα στοιχεία, που προκύπτουν από τη διεθνή βιβλιογραφία, οι πιθανότητες μία γυναίκα να αναφέρει προβλήματα ύπνου μετά την εμμηνόπαυση ή κατά την κλιμακτήριο, είναι αυξημένες.
Γιατί εκδηλώνονται διαταραχές ύπνου κατά την κλιμακτήριο και μετά την εμμηνόπαυση;
Σύμφωνα με μελέτη του 2022 παράγοντες, οι οποίοι ενδέχεται να αυξάνουν τις πιθανότητες εκδήλωσης διαταραχών του ύπνου κατά την εμμηνόπαυση είναι:
• οι εξάψεις
• η ινομυαλγία
• οι διαταραχές στον κιρκάδιο ρυθμό
Τι είναι οι εξάψεις στην εμμηνόπαυση;
Η πλειονότητα των γυναικών περιγράφουν τις εξάψεις στην εμμηνόπαυση ως ένα αίσθημα αιφνιδίου και συντόμου ξεσπάσματος θερμότητας. Το αίσθημα αυτό ενδέχεται να εξαπλώνεται σε όλο το σώμα, αλλά συνηθέστερα εντοπίζεται κατά κύριο λόγο στο πρόσωπο, στο λαιμό και στο στήθος.
Οι εξάψεις σε αρκετές περιπτώσεις συνοδεύονται από εφίδρωση και παροδική ερυθρότητα του δέρματος, ειδικά στο πρόσωπο.
Μία έξαψη ενδέχεται να διαρκέσει από 1 με 2 λεπτά, έως ακόμα και 5 λεπτά, ενώ συχνά συνοδεύεται από ταχυπαλμία και διαταραχές στη διάθεση (ταραχή). Η αποδρομή της έξαψης συνήθως συνοδεύεται από αίσθημα δροσιάς.
Συχνά οι εξάψεις είναι αρκετά έντονες και συχνές, ώστε η εκδήλωση τους – ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της νύχτας – ενδέχεται να προκαλέσει σοβαρή διαταραχή του ύπνου.
Τι σχέση έχει η ινομυαλγία με την εκδήλωση διαταραχών ύπνου στην εμμηνόπαυση;
Με τον όρο ινομυαλγία αναφερόμαστε σε μία κλινική οντότητα, η οποία χαρακτηρίζεται από διάχυτο μυοσκελετικό άλγος, το οποίο συνοδεύεται από κόπωση, καθώς και διαταραχές ύπνου, μνήμης και διάθεσης. Διάφοροι ερευνητές διατείνονται, ότι η εκδήλωση ινομυαλγίας συνδέεται με μεταβολές στην επεξεργασία των αλγεινών ερεθισμάτων (ερεθισμάτων, που προκαλούν πόνο δηλαδή), από τη σπονδυλική στήλη και τον εγκέφαλο. Θα μπορούσε επομένως να ειπωθεί, πως τρόπον τινά το άτομο εκδηλώνει «υπερβολική ευαισθησία» σε αλγεινά ερεθίσματα, οπότε και αναφέρει πόνο παρουσία ιδιαίτερα ήπιων ερεθισμάτων. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα, που εκτίθενται σε μελέτη του 2019 η εκδήλωση ινομυαλγιών μετά την εμμηνόπαυση συχνά συνδέεται με σοβαρές διαταραχές στον ύπνο.
Τι είναι ο κιρκάδιος ρυθμός και πώς αυτός συνδέεται με την εκδήλωση διαταραχών ύπνου κατά την κλιμακτήριο και μετά την εμμηνόπαυση;
Με τον όρο «Κιρκάδιος Ρυθμός (ή Κύκλος)» περιγράφουμε τις μεταβολές στις φυσιολογικές διεργασίες, στις πνευματικές λειτουργίες, αλλά και στη συμπεριφορά, οι οποίες ακολουθούν έναν ημερήσιο κύκλο.
Το βασικό ερέθισμα, που ρυθμίζει τον Κιρκάδιο κύκλο είναι οι εναλλαγές του φωτός και του σκότους στο περιβάλλον, μέσα στο οποίο κάποιος άνθρωπος ή έμβιο ον γενικότερα διαβιεί. Επομένως, ο κύκλος ημέρας και νύχτας είναι από τα βασικά ερεθίσματα, που καθορίζουν τον «κυκλικό» τρόπο, με τον οποίο επιτελούνται διάφορες σωματικές και πνευματικές λειτουργίες.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα λειτουργίας, που εξαρτάται από τον κύκλο ημέρας και νύχτας είναι ο κύκλος ύπνου και εγρήγορσης.
Ο εγκέφαλος είναι ένα υπέροχο όργανο, που κατά βάσιν αποτελείται από πολλά εξειδικευμένα κύτταρα, που ονομάζονται νευρώνες ή νευρικά κύτταρα. Τα κύτταρα αυτά μεταδίνουν ηλεκτρικά ερεθίσματα και δημιουργούν μεταξύ τους κυκλώματα. Η μετάδοση των νευρικών αυτών ερεθισμάτων στο σώμα μας καθορίζει εν πολλοίς τις λειτουργιές του, είτε αυτές είναι εκούσιες, είτε ακούσιες.
Σχηματικά θα μπορούσε να πει κανείς, πως νευρικά κύτταρα με κοινή ή παραπλήσια λειτουργία «ομαδοποιούνται» σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου, που ονομάζονται πυρήνες. Εδώ θα πρέπει να τονιστεί ότι, όσο προοδεύει η μελέτη της λειτουργιάς και της οργάνωσης του εγκεφάλου, τόσο μία τέτοια «σχηματική» και εν πολλοίς «απλουστευμένη» απεικόνιση του πολύπλοκου αυτού οργάνου καθίσταται παρωχημένη, αλλά παραμένει χρήσιμη για την κατανόηση των βασικών αρχών της λειτουργίας του.
Εν πάσει περιπτώσει, μεταξύ των πυρήνων αυτών σε μία περιοχή του εγκεφάλου, που ονομάζεται υποθάλαμος εντοπίζεται και ο ονομαζόμενος υπερχιασματικός πυρήνας (βλ. εικόνα). Ο υπερχιασματικός πυρήνας δέχεται ερεθίσματα και από τα μάτια. Έτσι σε σημαντικό βαθμό η λειτουργία του ρυθμίζεται από το φως στον περιβάλλοντα χώρο.
Ο υπερχιασματικός πυρήνας θεωρείται το «βασικό ρολόι» του οργανισμού, που «δίνει το ρυθμό» και το «γενικό πρόσταγμα» καθορίζοντας εν πολλοίς το πότε θα επιτελεσθούν οι διάφορες λειτουργίες του οργανισμού. Ο πυρήνας αυτός είναι τρόπον τινά ο «άρχων του Κιρκάδιου κύκλου».
Τα ερεθίσματα από τον υπερχιασματικό πυρήνα μεταδίδονται μέσω των νευρικών κυττάρων, που εντοπίζονται στον πυρήνα αυτόν, καθώς και μέσω ορμονών, που εκκρίνονται από αυτήν την περιοχή του εγκεφάλου.
Η βασική ορμόνη, που εκκρίνεται από τον υπερχιασματικό πυρήνα είναι η μελατονίνη. Η μελατονίνη είναι η ορμόνη, που προκαλεί – θα μπορούσε να πει κανείς – υπνηλία. Όταν ο φωτισμός στο περιβάλλον είναι λίγος, τα οπτικά ερεθίσματα, που από τα μάτια φθάνουν στον υπερχιασματικό πυρήνα προκαλούν την έκκριση της ορμόνης αυτής και έτσι αρχίζει κάποιος να νυστάζει.
Σύμφωνα με στοιχεία, τα οποία εκτίθενται σε μελέτη του 2014 η έκκριση μελατονίνης μειώνεται σημαντικά κατά την κλιμακτήριο και την εμμηνόπαυση, κάτι που αντικατοπτρίζεται στα επίπεδα της ορμόνης αυτής, τα οποία καταγράφονται στο αίμα της γυναίκας. Οι συντάκτες μελέτης του 2016 κατέληξαν στο συμπέρασμα, πως η πτώση των επιπέδων μελατονίνης στην εμμηνόπαυση και στην κλιμακτήριο συνδέεται με την εκδήλωση διαταραχών στον ύπνο κατά την περίοδο αυτή της ζωής της γυναίκας.
Δείτε ΕΔΩ πώς μπορείτε να ξαναβρείτε την υγεία του κόλπου σας με την έγχυση υαλουρονικού οξέος!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Tandon VR, Sharma S, Mahajan A, Mahajan A, Tandon A. Menopause and Sleep Disorders. J Midlife Health. 2022 Jan-Mar;13(1):26-33. doi: 10.4103/jmh.jmh_18_22. Epub 2022 May 2. PMID: 35707298; PMCID: PMC9190958.
Dias RCA, Kulak Junior J, Ferreira da Costa EH, Nisihara RM. Fibromyalgia, sleep disturbance and menopause: Is there a relationship? A literature review. Int J Rheum Dis. 2019 Nov;22(11):1961-1971. doi: 10.1111/1756-185X.13713. Epub 2019 Oct 14. PMID: 31612618.
Toffol E, Kalleinen N, Haukka J, Vakkuri O, Partonen T, Polo-Kantola P. Melatonin in perimenopausal and postmenopausal women: associations with mood, sleep, climacteric symptoms, and quality of life. Menopause. 2014 May;21(5):493-500. doi: 10.1097/GME.0b013e3182a6c8f3. PMID: 24065140.
Pines A. Circadian rhythm and menopause. Climacteric. 2016 Dec;19(6):551-552. doi: 10.1080/13697137.2016.1226608. Epub 2016 Sep 2. PMID: 27585541.
