Τι είναι οι ανωορρηκτικοί κύκλοι;
Περί τα μέσα του κύκλου απελευθερώνεται δια της ωοθυλακιορρηξίας ένα (συνήθως) ωάριο από τις ωοθήκες της γυναίκας και εισέρχεται στις σάλπιγγες. Η απελευθέρωση του ωαρίου καθορίζει και το πότε η γυναίκα βρίσκεται στις λεγόμενες «γόνιμες ημέρες» της.
Αν εκεί «συναντηθεί» με ζωντανά σπερματοζωάρια, τότε ενώνεται με ένα από αυτά και επιτυγχάνεται η γονιμοποίησή του. Αν όμως η «συνάντηση» αυτή δεν λάβει χώρα εντός 12 έως 24 το πολύ ωρών, τότε το ωάριο εκφυλίζεται και χάνεται.
Ανωορρηκτικός ονομάζεται ο κύκλος, κατά τη διάρκεια του οποίου δεν επιτυγχάνεται ωορρηξία.
Ποια στοιχεία του τρόπου ζωής της γυναίκας, θα μπορούσαν να αυξήσουν την πιθανότητα εκδήλωσης ανωορρηκτικών κύκλων;
Θα μπορούσαμε να αναφέρουμε 3 καταστάσεις, που εξαρτώνται εν πολλοίς από τον τρόπο ζωής της γυναίκας, οι οποίες συνδέονται με την εκδήλωση ανωορρηκτικών κύκλων:
• την παχυσαρκία
• τη μειωμένη πρόσληψη τροφής
• την υπερβολική άθληση
Λίγα λόγια για τη σχέση της παχυσαρκίας με την εκδήλωση ανωορρηκτικών κύκλων
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, τα άτομα με Δείκτης Μάζας Σώματος (Body Mass Index/ BMI) ίσο ή μεγαλύτερο από 25kg/m2 θεωρούνται υπέρβαρα, ενώ αν αυτός είναι μεγαλύτερος από 30kg/m2, παχύσαρκα, όπως καταγράφεται σε μελέτη του 2023.
Όπως περιγράφεται και σε μελέτη του 2018, ο λιπώδης ιστός δεν είναι «αδρανής», αλλά στην πραγματικότητα είναι έδρα παραγωγής διαφόρων μορίων, τα οποία με τη βιολογική τους δράση παρεμποδίζουν την ορθή λειτουργία του σώματος με αποτέλεσμα να αυξάνονται οι πιθανότητες εκδήλωσης αντίστασης στην ινσουλίνη, φλεγμονής, υπέρτασης, στεφανιαίας νόσου, αγγειακών νόσων, διαταραχών στο μηχανισμό πήξης του αίματος, ενώ παράλληλα παρεμποδίζεται και η παραγωγή ωρίμων ωαρίων από τις ωοθήκες.
Η σχέση της παχυσαρκίας με την εκδήλωση ανωορρηκτικών κύκλων έχει επιβεβαιωθεί από διάφορα επιστημονικά στοιχεία. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε τα αποτελέσματα μελέτης του 2021. Στη μελέτη αυτή συμμετείχαν 1200 γυναίκες. Οι συντάκτες του συγκεκριμένου πονήματος διαπίστωσαν, πως το υπερβολικά υψηλό ποσοστό σωματικού λίπους συνδεόταν με αυξημένες πιθανότητες εκδήλωσης ανωορρηκτικών κύκλων.
Λίγα λόγια για τη σχέση μειωμένης πρόσληψης τροφής και της εκδήλωσης ανωορρηκτικών κύκλων
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει έτερη μελέτη του 2023 (Chen L et al, 2023), στα πλαίσια της οποίας έγινε ανασκόπηση της διεθνούς σχετικής επιστημονικής βιβλιογραφίας.
Όπως περιγράφεται στο συγκεκριμένο πόνημα, το 1984 ο Frisch διατύπωσε τη θεωρία, πως τόσο η έναρξη της περιόδου στην έφηβη (εμμηναρχή), όσο και η διατήρηση της ωορρηξίας προϋποθέτουν ένα ελάχιστο ποσοστό λίπους. Εντούτοις, έκτοτε προέκυψαν παρατηρήσεις, που τρόπον τινά κατέρριπταν την άποψη αυτή. Συγκεκριμένα, φάνηκε, πως αθλήτριες με χαμηλό ποσοστό λίπους είχαν κανονική περίοδο. Επιπροσθέτως, δεν κατέστη δυνατόν να καθοριστεί το «ελάχιστο» όριο ποσοστού σωματικού λίπους, που είναι αναγκαίο, προκειμένου να διατηρηθεί η ωοθυλακιορρηξία.
Το 2003 ο Loucks ανέφερε, πως στην πραγματικότητα δεν είναι το χαμηλό ποσοστό λίπους ο λόγος αναστολής της ωοθυλακιορρηξίας, αλλά η ανεπαρκής πρόσληψη ενέργειας από τη διατροφή. Επομένως, ανωορρηκτικοί κύκλοι εκδηλώνονται, όταν η γυναίκα δεν λαμβάνει από την τροφή της αρκετή ενέργεια, προκειμένου να καλυφθούν οι ανάγκες της.
Έκτοτε, όπως αναφέρουν και οι συντάκτες της προαναφερθείσας μελέτης του 2023 (Chen L et al, 2023), έχουν προκύψει εκ της επιστημονικής έρευνας, στοιχεία, μέσω των οποίων επιβεβαιώνεται η συσχέτιση μεταξύ της ανεπαρκούς πρόσληψης ενέργειας και της εκδήλωσης ανωορρηκτικών κύκλων.
Φαίνεται, πως, όταν οι ενεργειακές ανάγκες της γυναίκας δεν καλύπτονται δια της πρόσληψης τροφής, διαταράσσεται η λειτουργία του λεγομένου «άξονα υποθαλάμου – υπόφυσης – ωοθηκών». Ίσως εδώ να ήταν χρήσιμο να υπενθυμίσουμε, πως ο εμμηνορρυσιακός κύκλος και κατ’ επέκτασιν και η ωοθυλακιορρηξία της γυναίκας ρυθμίζονται από ορμόνες, που εκκρίνονται από συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου: την υπόφυση και τον υποθάλαμο (βλ. εικόνα).
Οι ορμόνες αυτές επιδρούν επί των ωοθηκών, όπου και λαμβάνει χώρα η ωορρηξία και η περαιτέρω παραγωγή ορμονών, που είναι απαραίτητες και αυτές για τη ρύθμιση του εμμηνορρυσιακού κύκλου.
Η μειωμένη πρόσληψη τροφής και η συνακόλουθη εκδήλωση ανωορρηκτικών κύκλων ενδέχεται να οφείλεται στην ακολούθηση συγκεκριμένου διατροφικού προγράμματος στα πλαίσια της απώλειας βάρους, αλλά ενίοτε συνδέεται με διαταραχές στην πρόσληψη τροφής, όπως είναι η νευρογενής ανορεξία, η οποία όμως υποκρύπτει και σοβαρή παθολογία ψυχιατρικού ενδιαφέροντος.
Λίγα λόγια για τη σχέση της σωματικής άσκησης και της εκδήλωσης ανωορρηκτικών κύκλων
Συχνά παρατηρούμε διαταραχές στην έμμηνο ρύση μεταξύ των γυναικών, που ακολουθούν έναν τρόπο ζωής, που περιλαμβάνει την τακτική άσκηση. Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφέρουμε τα συμπεράσματα μελέτης του 1998, οι συντάκτες τις οποίας συνέκριναν τους κύκλους γυναικών, που ασκούνταν τακτικά και γυναικών, που ακολουθούσαν «καθιστική» ζωή. Στο 90% των κύκλων των γυναικών, που ακολουθούσαν καθιστική ζωή, κατεγράφη ωοθυλακιορρηξία, ενώ μεταξύ των ασκουμένων γυναικών το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 45%.
Σε ανάλογα συμπεράσματα κατέληξαν οι επιστήμονες σε μελέτη του 2010, στα πλαίσια της οποίας πάλι έγινε σύγκριση μεταξύ των κύκλων γυναικών, που ακολουθούν καθιστική ζωή και γυναικών, που έχουν εντάξει την άσκηση στην καθημερινότητά τους. Το ποσοστό των κύκλων των γυναικών, που ακολουθούσαν «καθιστική» ζωή, στους οποίους κατεγράφη ωοθυλακιορρηξία ήταν 95,8%, ενώ μεταξύ των ασκουμένων γυναικών το αντίστοιχο ποσοστό άγγιζε το 80%.
Πάντως, πριν καταλήξουμε στο συμπέρασμα, πως η άσκηση είναι «βλαπτική» για την ορθή λειτουργία των ωοθηκών, θα πρέπει να υπογραμμίσουμε, πως σε αμφότερες τις ανωτέρω αναφερθείσες μελέτες, οι συμμετέχουσες είχαν φυσιολογικό βάρος. Δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να υποτιμηθούν τα ευεργετικά αποτελέσματα της τακτικής άσκησης τόσο στην ψυχική, όσο και στη σωματική υγεία γενικότερα, αλλά και στη διατήρηση του σωματικού βάρους σε φυσιολογικά επίπεδα ειδικότερα, η οποία, όπως είδαμε πιο πάνω, είναι σημαντική για την ορθή λειτουργία και του γεννητικού συστήματος της γυναίκας.
Πάντως σε ανασκόπηση της διεθνούς σχετικής επιστημονικής βιβλιογραφίας, που δημοσιεύθηκε το 2017, οι μελετητές υπογράμμισαν, πως τα αποτελέσματα των σχετικών ερευνών δεν συνάδουν πάντα με την εκδήλωση ανωορρηκτικών κύκλων εξαιτίας της σωματικής άσκησης. Μάλιστα, αν και οι ανωορρηκτικοί κύκλοι είναι μάλλον συχνότεροι μεταξύ των γυναικών, που ασκούνται έντονα (περισσότερο από 60 λεπτά τη μέρα), η έντονη άσκηση για 30 με 60 λεπτά ημερησίως σχετίζεται με μικρότερη πιθανότητα αναστολής της ωοθυλακιορρηξίας.
Δείτε ΕΔΩ πότε είναι οι γόνιμες ημέρες σας!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Weir CB, Jan A. BMI Classification Percentile And Cut Off Points. [Updated 2023 Jun 26]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK541070/
Silvestris E, de Pergola G, Rosania R, Loverro G. Obesity as disruptor of the female fertility. Reprod Biol Endocrinol. 2018 Mar 9;16(1):22. doi: 10.1186/s12958-018-0336-z. PMID: 29523133; PMCID: PMC5845358.
Bloom MS, Perkins NJ, Sjaarda LA, Mumford SL, Ye A, Kim K, Kuhr DL, Nobles CJ, Connell MT, Schisterman EF. Adiposity is associated with anovulation independent of serum free testosterone: A prospective cohort study. Paediatr Perinat Epidemiol. 2021 Mar;35(2):174-183. doi: 10.1111/ppe.12726. Epub 2020 Oct 26. PMID: 33107110; PMCID: PMC7878298.
Chen L, Lu Y, Zhou YF, Wang Y, Zhan HF, Zhao YT, Wang YL, Zhang FF, Chen H, Li X. The effects of weight loss-related amenorrhea on women’s health and the therapeutic approaches: a narrative review. Ann Transl Med. 2023 Jan 31;11(2):132. doi: 10.21037/atm-22-6366. PMID: 36819572; PMCID: PMC9929756.
De Souza MJ, Miller BE, Loucks AB, Luciano AA, Pescatello LS, Campbell CG, Lasley BL. High frequency of luteal phase deficiency and anovulation in recreational women runners: blunted elevation in follicle-stimulating hormone observed during luteal-follicular transition. J Clin Endocrinol Metab. 1998 Dec;83(12):4220-32. doi: 10.1210/jcem.83.12.5334. PMID: 9851755.
De Souza MJ, Toombs RJ, Scheid JL, O’Donnell E, West SL, Williams NI. High prevalence of subtle and severe menstrual disturbances in exercising women: confirmation using daily hormone measures. Hum Reprod. 2010 Feb;25(2):491-503. doi: 10.1093/humrep/dep411. Epub 2009 Nov 26. PMID: 19945961.
Hakimi O, Cameron LC. Effect of Exercise on Ovulation: A Systematic Review. Sports Med. 2017 Aug;47(8):1555-1567. doi: 10.1007/s40279-016-0669-8. PMID: 28035585.
