Τι είναι ορμόνες;
Ο όρος ορμόνη είναι διεθνής (αγγλιστί «hormones») και προέρχεται από την ελληνική λέξη «ορμώ» ( = θέτω σε κίνηση, ξεκινάω).
Οι ορμόνες παράγονται από εξειδικευμένα όργανα του σώματος, τα οποία ονομάζονται αδένες και δια του αίματος μεταφέρονται σε όργανα «στόχους», τα οποία εντοπίζονται μακριά από τους αδένες.
Όταν οι ορμόνες έλθουν σε επαφή με το «όργανο – στόχο», τότε ενώνονται με συγκεκριμένες δομές, που εντοπίζονται στα κύτταρα του οργάνου αυτού. Οι δομές αυτές ονομάζονται υποδοχείς (βλ. εικόνα).
Η ένωση της ορμόνης με τους αντίστοιχους σε αυτήν υποδοχείς, θέτει σε λειτουργία συγκεκριμένες χημικές αντιδράσεις στα κύτταρα του οργάνου, επηρεάζοντας τη λειτουργία του. Οι ορμόνες λοιπόν, με τη δράση τους «θέτουν σε κίνηση» (εξού και το όνομά τους) συγκεκριμένες λειτουργίες των «οργάνων – στόχων».
Οι γυναικείες ορμόνες
Τόσο το σώμα του άνδρα, όσο και αυτό της γυναίκας παράγουν πλήθος ορμονών, οι οποίες ρυθμίζουν τις διάφορες λειτουργίες του. Στα πλαίσια του πονήματος αυτού θα επικεντρωθούμε στις λεγόμενες φυλετικές ορμόνες (sex hormones), οι οποίες ανήκουν στην «οικογένεια» των στεροειδών ορμονών. Οι ορμόνες αυτές με τη δράση καθορίζουν σε σημαντικό βαθμό τη λειτουργία, αλλά και τη μορφολογία του γεννητικού συστήματος και όχι μόνο.
Διακρίνουμε τρεις κατηγορίες φυλετικών ορμονών:
• ανδρογόνα
• οιστρογόνα
• προγεσταγόνα
Τα ανδρογόνα ενίοτε καλούνται και «ανδρικές ορμόνες», ενώ τα οιστρογόνα και τα προγεσταγόνα «γυναικείες ορμόνες». Πράγματι τα ανδρογόνα (γνωστότερο εκ των οποίων είναι η τεστοστερόνη) παράγονται σε μεγαλύτερες ποσότητες από τον οργανισμό του άνδρα, ως επί το πλείστον στους όρχεις. Αντίθετα, και τα οιστρογόνα και τα προγεσταγόνα παράγονται σε μεγαλύτερες ποσότητες από τον οργανισμό της γυναίκας.
Εντούτοις, τόσο ο οργανισμός του άνδρα παράγει σε μικρότερες, αλλά μετρήσιμες ποσότητες «γυναικείες ορμόνες», όσο αντιστοίχως και ο οργανισμός της γυναίκας ανδρικές. Η ισορροπία μεταξύ «ανδρικών» και «γυναικείων» ορμονών είναι απαραίτητη για τη σωστή λειτουργία του γεννητικού συστήματος και οργανισμού στο σύνολό του.
Λίγα λόγια για την παραγωγή των φυλετικών ορμονών στη γυναίκα…
Η παραγωγή των φυλετικών ορμονών ξεκινάει με την είσοδο του κοριτσιού στην εφηβεία, οπότε και θα έχουμε τη σταδιακή μεταβολή του σώματός του από «παιδικό» σε «γυναικείο». Έχουμε τότε την εμφάνιση τριχοφυΐας ειδικά στην περιοχή του εφηβαίου και στις μασχάλες και την αύξηση του μεγέθους των μαστών. Το πιο «χαρακτηριστικό» ορόσημο όμως της εφηβείας είναι η πρώτη έμμηνος ρύση.
Τα προγεσταγόνα και τα οιστρογόνα παράγονται κατά κύριο λόγω από τις ωοθήκες και δια της δράσης τους ρυθμίζεται ο εμμηνορρυσιακός κύκλος. Το γνωστότερο από τα προγεσταγόνα είναι η προγεστερόνη, ενώ από τα οιστρογόνα είναι η Οιστραδιόλη, που παράγεται κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής ζωής της γυναίκας, η Οιστριόλη (παράγεται από τον πλακούντα στην εγκυμοσύνη) και η Οιστρόνη (είναι το κύριο οιστρογόνο μετά την εμμηνόπαυση).
Στις ωοθήκες πάντως έχουμε και την παραγωγή μικρών ποσοτήτων και ανδρογόνων, όπως περιγράφεται και σε μελέτη του 2016, αλλά και σε μελέτη του 2002. Ανδρογόνα στο γυναικείο οργανισμό παράγονται και από μικρούς αδένες, που εντοπίζονται στην κορυφή εκάστου νεφρού και ονομάζονται επινεφρίδια, αλλά και σε άλλους ιστούς, κυρίως στο ήπαρ και στο λιπώδη ιστό.
Μετά την είσοδο της γυναίκας στην εμμηνόπαυση, η ωοθηκική παραγωγή ορμονών σαφώς και κάμπτεται. Η κάμψη αυτή της παραγωγής ορμονών αντικατοπτρίζεται και στα χαμηλά ορμονικά επίπεδα στο αίμα της γυναίκας, όπως αυτά μετρώνται με αιματολογικές εξετάσεις κατά το διάστημα πριν από αυτήν καθαυτήν την εμμηνόπαυση, που ονομάζεται κλιμακτήριος.
Δείτε ΕΔΩ πότε είναι οι γόνιμες ημέρες σας!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Cappelletti M, Wallen K. Increasing women’s sexual desire: The comparative effectiveness of estrogens and androgens. Horm Behav. 2016 Feb;78:178-93. doi: 10.1016/j.yhbeh.2015.11.003. Epub 2015 Nov 14. PMID: 26589379; PMCID: PMC4720522.
Burger HG. Androgen production in women. Fertil Steril. 2002 Apr;77 Suppl 4:S3-5. doi: 10.1016/s0015-0282(02)02985-0. PMID: 12007895.
