Πώς είναι δομημένο το ουροποιητικό σύστημα;
Το ουροποιητικό σύστημα έχει ως λειτουργία τον “καθαρισμό” του αίματος από προϊόντα του μεταβολισμού, τα οποία είναι ενδεχομένως βλαπτικά για τον οργανισμό. Οι μεταβολίτες αυτοί στη συνέχεια αποβάλλονται από το σώμα με τα ούρα.
Όπως φαίνεται και στην παρακάτω εικόνα το ουροποιητικό σύστημα αποτελείται από τις εξής δομές:
• Τους νεφρούς. Οι νεφροί είναι δύο όργανα (δεξιός και αριστερός) με χαρακτηριστικό σχήμα (το λεγόμενο νεφροειδές σχήμα), τα οποία εντοπίζονται στην οσφύ λίγο κάτω από το διάφραγμα. Λειτουργούν ως φίλτρα, και «καθαρίζουν» το αίμα από ενδεχομένως βλαπτικά προϊόντα του μεταβολισμού ή άλλες χημικές ουσίες. Στους νεφρούς παράγονται τα ούρα.
• Τους ουρητήρες. Οι ουρητήρες είναι δύο σωλήνες με τοίχωμα, που αποτελείται σε σημαντικό ποσοστό από μυς. Οι ουρητήρες ξεκινάνε από τους νεφρούς και καταλήγουν στην ουροδόχο κύστη. Δια των ουρητήρων, τα παραγόμενα στους νεφρούς ούρα διοχετεύονται στην ουροδόχο κύστη. Η διοχέτευση των ούρων υποβοηθάται και από τις «κυματοειδείς» συσπάσεις του τοιχώματος των ουρητήρων.
• Ουροδόχος κύστη. Η ουροδόχος κύστη είναι ένα κοίλο όργανο, εντός της λεκάνης. Τα τοιχώματά της αποτελούνται σε σημαντικό ποσοστό από μυς. Στην ουροδόχο κύστη συλλέγονται δια των ουρητήρων τα ούρα. Όταν η πληρότητα της κύστης σε ούρα φτάσει σε ένα συγκεκριμένο σημείο, τότε εμφανίζεται η έπειξη (τάση) για ούρηση. Τότε η ουροδόχος κύστη συσπάται και προκαλείται η ούρηση.
• Ουρήθρα. Δια της ουρήθρας επιτυγχάνεται η κένωση της ουροδόχου κύστης κατά την ούρηση. Η ουρήθρα εκβάλλει («καταλήγει») στον κόλπο της γυναίκας.
Τι εννοούμε, όταν μιλάμε για ουρολοίμωξη;
Με τον όρο ουρολοίμωξη αναφερόμαστε σε μια φλεγμονή του ουροποιητικού συστήματος, η οποία κατά κανόνα οφείλεται σε κάποιο μικρόβιο.
Ανάλογα με την έδρα της λοίμωξης μιλάμε για:
• Κυστίτιδα – όταν η λοίμωξη εντοπίζεται στην ουροδόχο κύστη
• Πυελονεφρίτιδα – όταν η λοίμωξη έχει ανέλθει στους νεφρούς
Πώς γίνεται η διάγνωση της ουρολοίμωξης;
Η διάγνωση της ουρολοίμωξης εδράζεται:
• στη λήψη λεπτομερούς ιατρικού ιστορικού, εκ του οποίου διαπιστώνεται η εκδήλωση συμπτωματολογίας χαρακτηριστικής της ουρολοίμωξης
• σε εργαστηριακές εξετάσεις
Ποια είναι τα συμπτώματα της ουρολοίμωξης;
Αν η ουρολοίμωξη περιορίζεται στην ουροδόχο κύστη τότε τα συνηθέστερα συμπτώματα είναι τα εξής:
• Αίσθημα καύσου και τσούξιμο στην περιοχή του κόλπου κατά την ούρηση και ενδεχομένως κατά τη σεξουαλική επαφή.
• Αίσθημα βάρους χαμηλά στην κοιλιά.
• Έντονη έπειξη (τάση) για ούρηση, η οποία δεν περιορίζεται μετά την ούρηση.
• Η ποσότητα των ούρων είναι δυσανάλογα μικρή σε σχέση με την ένταση της έπειξης (θέλετε πολύ να πάτε στην τουαλέτα, αλλά τα ούρα είναι εξαιρετικά λίγα)
• Συχνουρία (αυτό το σύμπτωμα είναι δύσκολο να εκτιμηθεί κατά τη διάρκεια της κύησης, αφού ειδικά στα ύστερα στάδιά της, η πίεση της μήτρας στην ουροδόχο κύστη, προκαλεί ούτως ή άλλως συχνουρία)
• Ούρα θολά στην όψη, τα οποία αναδίδουν δυσάρεστη οσμή.
Αν η ουρολοίμωξη επεκταθεί και στους νεφρούς τότε «προστίθενται» άλλα συμπτώματα
• Εμφάνιση πυρετικής κίνησης, η οποία συνοδεύεται με ρίγος, το οποίο είναι συχνά έντονο και ανεξέλεγκτο.
• Άλγος στην οσφύ, το οποίο είναι κατά περίπτωση αμφοτερόπλευρο και κολικοειδές (εμφανίζει χαρακτηριστικό «κύμα» στην έντασή του – η ένταση σταδιακά αυξάνεται, φτάνει στο μέγιστο και μετά υποχωρεί).
• Συσπάσεις της μήτρας: Όπως αναφέρεται και σε μελέτη του 2022, ενίοτε η πυελονεφρίτιδα συνδυάζεται με την εκδήλωση συσπάσεων στη μήτρα εξαιτίας «ερεθισμού» του μυομητρίου. Οι συσπάσεις είναι δυνατόν να καταγραφούν και στο καρδιοτοκογράφημα, ενώ εξαιτίας αυτών αυξάνεται η πιθανότητα διαστολής του τραχήλου και κατ’ επέκτασιν και πρόωρου τοκετού.
Ποιες εργαστηριακές εξετάσεις συνδράμουν στη διάγνωση ουρολοίμωξης στην εγκυμοσύνη;
Σύμφωνα με τους συντάκτες της προαναφερθείσας μελέτης του 2022, αλλά και με αυτούς μελέτης του 2007 βασική εργαστηριακή εξέταση στη διάγνωση της ουρολοίμωξης είναι η γενική αίματος. Εκ της απλής αυτής εξέτασης αξιολογείται η παρουσία σημείων φλεγμονής, αλλά και μικροοργανισμών στα ούρα της εγκύου.
Η γενική αίματος είναι μεν μία απλή και οικονομική εξέταση, αλλά η ακρίβειά της – τουλάχιστον σε ό,τι αφορά την παρουσία μικροοργανισμών – είναι μάλλον περιορισμένη. Για το λόγο αυτόν, προκειμένου να αυξηθούν οι πιθανότητες εντοπισμού ενδεχομένης εκδήλωσης ασυμπτωματικής βακτηριουρίας (δηλαδή παρουσίας μεγάλου πλήθους μικροοργανισμών στα ούρα, χωρίς την εκδήλωση συμπτωματολογίας – φαινόμενο συνηθισμένο στην έγκυο, το οποίο ονομάζεται ασυμπτωματική βακτηριουρία), η γενική ούρων συνιστάται να επαναλαμβάνεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα.
Η διάγνωση της ασυμπτωματικής βακτηριουρίας, επιτυγχάνεται δια της καλλιέργειας ούρων. Στα πλαίσια της εξέτασης αυτής εξάλλου καθορίζεται και η ευαισθησία των μικροοργανισμών στα διάφορα αντιβιοτικά.
Πώς αντιμετωπίζεται η ουρολοίμωξη;
Η βάση της αντιμετώπισης της ουρολοίμωξης είναι η χορήγηση της κατάλληλης αντιβιοτικής θεραπείας, η οποία είναι ασφαλής για το μωρό.
Αν πρόκειται για απλή κυστίτιδα, τότε συνήθως αρκεί η χορήγηση αγωγής από του στόματος. Σε περίπτωση όμως εμφάνισης συμπτωμάτων, που συνδέονται με φλεγμονή στα νεφρά, τότε δεν αποκλείεται να συσταθεί η εισαγωγή στο νοσοκομείο, προκειμένου να χορηγηθεί ενδοφλέβια αντιβιοτική αγωγή. Η χορήγηση της ενδοφλέβιας αντιβιοτικής αγωγής σε περιπτώσεις μετάδοσης της λοίμωξης στα νεφρά μειώνει δραματικά τον κίνδυνο πρόωρου τοκετού.
Πώς προλαμβάνεται η ουρολοίμωξη στην εγκυμοσύνη;
Τα μέτρα προφύλαξης δεν είναι διαφορετικά από αυτά, που συνιστώνται και εκτός κύησης.
• Επιμελής ενυδάτωση
• Συχνή διούρηση (μην αγνοείται την τάση για ούρηση, πηγαίνετε στην τουαλέτα μόλις εμφανιστεί)
• Φροντίστε τα ρούχα σας να είναι άνετα
• Χρησιμοποιείτε βαμβακερά εσώρουχα
• Αλλάζετε συχνά (κάθε ημέρα τουλάχιστον) το εσώρουχο
• Ουρείτε πριν και μετά από την ερωτική επαφή
• Αφού ενεργηθείτε συνηθίστε να σκουπίζεστε από μπρος προς τα πίσω (από τον κόλπο προς τον πρωκτό) και χρησιμοποιείτε το χαρτί μόνο μία φορά (μην επαναλαμβάνετε την κίνηση με το ίδιο κομμάτι χαρτί)
• Αφού ουρήσετε μην τρίβετε με το χαρτί την ουρήθρα σας, αλλά προτιμάτε τις επιπωματικές κινήσεις (μην τρίβετε, αλλά πιέζετε)
• Φροντίσετε την υγιεινή της ευαίσθητης περιοχής χρησιμοποιώντας προϊόντα ειδικά παρασκευασμένα για αυτόν το σκοπό.
• Φαίνεται πως η κατανάλωση χυμού από βακκίνιο μακρόκαρπο (κράμπερι) βοηθά στην πρόληψη της ουρολοίμωξης, διότι ο χυμός αυτός περιέχει συστατικά, που εμποδίζουν τους μικροοργανισμούς να επικαθίσουν στα τοιχώματα του ουροποιητικού συστήματος, υποβοηθώντας έτσι την έκπλυσή τους κατά τη διούρηση.
Δείτε και το σχετικό video, που δημιουργήσαμε σε συνεργασία με τον ιστότοπο mothersblog.gr, στην ομάδα ειδικών του οποίου ανήκουμε!
Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Habak PJ, Griggs, Jr RP. Urinary Tract Infection In Pregnancy. [Updated 2022 Jul 5]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2022 Jan-.
Loh K, Sivalingam N. Urinary tract infections in pregnancy. Malays Fam Physician. 2007;2(2):54-57. Published 2007 Aug 31.
