Λίγα λόγια για το πεπτικό σύστημα…
Ό,τι τρώμε ή πίνουμε, πρέπει πρώτα να «αποσυντεθεί» σε μικρά μόρια προκειμένου να απορροφηθεί από τον οργανισμό μας, να περάσει στο αίμα και μέσω των αγγείων του κυκλοφορικού συστήματος να φθάσει στα διάφορα μέρη του σώματός μας.
Πέψη ονομάζεται η διαδικασία, κατά την οποία οι τροφές και τα ληφθέντα υγρά, διαλύονται στα συστατικά τους, ώστε να αφομοιωθούν από τον οργανισμό και να μετατραπούν σε θρεπτικά στοιχεία για τα κύτταρά του και ενέργεια, απαραίτητη για την επιτέλεση των διαφόρων βιοχημικών διεργασιών του.
Παρακάτω έχουμε μία σχηματική απεικόνιση του πεπτικού συστήματος.
Εντός των οργάνων του συστήματος αυτού λαμβάνει χώρα η ανάμιξη των τροφών με τα πεπτικά υγρά, τα οποία περιέχουν ειδικές πρωτεΐνες, που ονομάζονται ένζυμα. Τα ένζυμα με τη δράση τους είναι απαραίτητα για την ολοκλήρωση της διαδικασίας της αποδόμησης των τροφών στα συστατικά τους.
Το περιεχόμενο του πεπτικού σωλήνα εξάλλου προωθείται συνεχώς από το στόμα προς τον πρωκτό χάρη σε συντονισμένες κινήσεις των τοιχωμάτων των πεπτικών οργάνων. Στις κινήσεις αυτές των πεπτικών οργάνων αναφερόμαστε με τον όρο περίσταλση.
Στην πορεία του περιεχομένου του πεπτικού σωλήνα, ο οργανισμός απορροφά τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά, ενώ στο τέλος μένει μόνον υλικό, που δεν πέπτεται (δεν «χωνεύεται») και ονομάζεται υπόλειμμα, το οποίο και θα απεκκριθεί με την αφόδευση ως κόπρανα.
Τα αέρια μέσα στο πεπτικό σύστημα
Αέρια είναι υπό φυσιολογικές συνθήκες παρόντα εντός του πεπτικού σωλήνα. Τα αέρια αυτά εντοπίζονται τόσο εντός του στομάχου, όσο και εντός του εντέρου.
Τα αέρια του στομάχου προέρχονται κατά κύριο λόγο από την κατάποση αέρα, όταν τρώμε ή πίνουμε. Αντίθετα, τα αέρια του εντέρου παράγονται εξαιτίας της ζύμωσης των τροφών από τα εντερικά βακτήρια. Αέρια εξέρχονται του πεπτικού σωλήνα είτε από του στόματος δια της ερυγής, είτε δια του πρωκτού (φύσα).
Συγκεκριμένα, όπως αναφέρεται και σε μελέτη του 2006 ο πεπτικός σωλήνας περιέχει κατά μέσον όρο περίπου 200 κ.εκ. αερίων, ενώ εξ αυτού εξέρχονται σε ημερήσια βάση μεταξύ των 600 και των 700 κ.εκ.. Το δε 74% περίπου των εντερικών αερίων προέρχονται από τη ζύμωση των τροφών. Ο άνδρας αποβάλλει δια του πρωκτού αέρια περίπου 14 φορές ημερησίως, ειδικά μετά τα γεύματα, ενώ φυσιολογικές θεωρούνται και οι 25 φορές την ημέρα.
Τι καλούμε τυμπανισμό;
Με τον όρο τυμπανισμό αναφερόμαστε στο κοινώς αποκαλούμενο «φούσκωμα» και δια αυτού περιγράφουμε την ενοχλητική διάταση της κοιλιάς ένεκα της εντός του πεπτικού σωλήνα συσσώρευσης αερίων. Εναλλακτικά το ενοχλητικό αυτό φαινόμενο αποκαλείται και μετεωρισμός.
Σύμφωνα με μελέτη του 2000 τυμπανισμό αναφέρει το 15,9% των ανθρώπων σε μηνιαία βάση. Συχνότερα δε παραπονιούνται για το σύμπτωμα αυτό οι γυναίκες σε ποσοστό 19,2% έναντι αντίστοιχου ποσοστού 10,5% μεταξύ των ανδρών.
Πόσο συχνός είναι ο τυμπανισμός μεταξύ των εγκύων;
Η συχνότητα του τυμπανισμού μεταξύ των εγκύων φαίνεται, πως είναι σαφώς υψηλότερη, εν σχέσει με ό,τι συμβαίνει μεταξύ των μη εγκύων γυναικών.
Συγκεκριμένα, μελέτη του 2014 κατέγραψε ποσοστό 44% των εγκύων, που αναφέρουν το σύμπτωμα αυτό ήδη από το πρώτο τρίμηνο της κύησης. Σε παλαιότερη μελέτη του 2007 η καταγραφείσα συχνότητα αναφορών τυμπανισμού ανήρχετο στο 66% των εγκύων ήδη από το πρώτο τρίμηνο της κύησης.
Γιατί ο τυμπανισμός είναι συχνότερος κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης;
Σε μία ενδιαφέρουσα ανασκόπηση της επιστημονικής βιβλιογραφίας, η οποία δημοσιεύθηκε το 1993, οι όποιες αλλαγές στη λειτουργία του πεπτικού συστήματος παρατηρούνται στην εγκυμοσύνη αποδόθηκαν κατά μείζονα λόγο στις ορμονικές αλλαγές, που λαμβάνουν χώρα τότε. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα των συντακτών της μελέτης αυτής η πίεση, που ασκείται στο έντερο από το βάρος της μήτρας, δεν επηρεάζει ουσιωδώς την εντερική λειτουργία.
Η επίδραση των ορμονών της κύησης και κυρίως της προγεστερόνης στο έντερο ως αποτέλεσμα έχει τη μείωση της κινητικότητάς του. Έτσι ο χρόνος διάβασης του εντέρου από τις τροφές και τα αέρια αυξάνεται κατά ορισμένους ακόμα και κατά 30%. Συνεπώς, αυξάνεται ο χρόνος παραμονής των αερίων εντός του πεπτικού σωλήνα, τα οποία συσσωρεύονται και εκδηλώνεται τυμπανισμός.
Πώς μπορώ να περιορίσω τον τυμπανισμό;
Δεν είναι εν τοις πράγμασι δυνατόν ο τυμπανισμός να εξαφανιστεί παντελώς, όσο είστε έγκυος. Μπορείτε όμως να εφαρμόσετε κάποια μέτρα, που πιθανόν να μειώσουν σημαντικά τόσο την ένταση του συμπτώματος, όσο και τη συχνότητα εμφάνισής του.
Για το λόγο αυτό:
• εντοπίστε η κατανάλωση ποιων τροφίμων είναι πιθανότερο να επιτείνει τον τυμπανισμό. Πολλές κυοφορούσες επιλέγουν να κρατάνε ημερολόγιο με τα φαγητά, που καταναλώνουν. «Συνήθεις ύποπτοι» είναι τρόφιμα όπως: τα φασόλια, ο αρακάς, τα άλευρα ολικής άλεσης, το μπρόκολο, το κουνουπίδι, τα σπαράγγια και τα λαχανάκια Βρυξελών. Πρόκειται για τροφές πλούσιες σε βιταμίνες και ιχνοστοιχεία, που είναι απαραίτητα για την εγκυμοσύνη, αλλά και σε φυτικές ίνες, η κατανάλωση των οποίων είναι αρωγός στην αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας. Συνεπώς, ίσως να μην είναι σκόπιμο τέτοιες τροφές να εκλείψουν παντελώς από το διαιτολόγιό σας. Μπορείτε όμως να μετριάσετε την κατανάλωσή τους σε επίπεδα, που να είναι καλύτερα ανεκτά.
• μην βιάζεστε στο φαγητό. Τρώτε αργά και μασάτε καλά τις μπουκιές σας. Η βιασύνη έχει ως αποτέλεσμα την κατάποση και αέρα μαζί με την τροφή, ο οποίος εισέρχεται στον πεπτικό σωλήνα. Η κατάποση αέρα είναι εξάλλου πιθανότερη και όταν πίνετε υγρά με καλαμάκι. Συνεπώς, αποφεύγετε και τη συνήθεια αυτή.
• αποφεύγετε την κατανάλωση γλυκών, λιπαρών και τηγανητών τροφών, αλλά και αεριούχων αναψυκτικών. Έχει αποδειχθεί, πως όλα αυτά αυξάνουν την παραγωγή αερίων στο έντερο και το στομάχι σας.
• πίνετε άφθονο νερό. Η επαρκής ενυδάτωση συνδράμει τόσο στην αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας, όσο και στη μείωση του φουσκώματος. Προσέχετε να πίνετε το νερό αργά καταπίνοντας μικρές γουλιές, ειδάλλως αυξάνεται η πιθανότητα κατάποσης και αέρα.
• προσπαθείτε να ασκείστε. Η άσκηση, εφόσον δεν υφίστανται αντενδείξεις, είναι ευεργετική για την καλή ψυχική και σωματική υγεία γενικότερα, αλλά και για την ορθή λειτουργία του πεπτικού ειδικότερα.
• φοράτε άνετα ρούχα, που δεν σας πιέζουν ειδικά στην κοιλιά.
Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Hasler WL. Gas and Bloating. Gastroenterol Hepatol (N Y). 2006;2(9):654-662.
Sandler RS, Stewart WF, Liberman JN, Ricci JA, Zorich NL. Abdominal pain, bloating, and diarrhea in the United States: prevalence and impact. Dig Dis Sci. 2000 Jun;45(6):1166-71. doi: 10.1023/a:1005554103531. PMID: 10877233.
Johnson P, Mount K, Graziano S. Functional bowel disorders in pregnancy: effect on quality of life, evaluation and management. Acta Obstet Gynecol Scand. 2014 Sep;93(9):874-9. doi: 10.1111/aogs.12434. Epub 2014 Jun 19. PMID: 24862106.
Bradley CS, Kennedy CM, Turcea AM, Rao SS, Nygaard IE. Constipation in pregnancy: prevalence, symptoms, and risk factors. Obstet Gynecol. 2007 Dec;110(6):1351-7. doi: 10.1097/01.AOG.0000295723.94624.b1. PMID: 18055731.
Baron TH, Ramirez B, Richter JE. Gastrointestinal motility disorders during pregnancy. Ann Intern Med. 1993 Mar 1;118(5):366-75. doi: 10.7326/0003-4819-118-5-199303010-00008. PMID: 8257464.
