Ολίγα εισαγωγικά…
Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης αλλάζει το μέγεθος, αλλά και η θέση της καρδιάς.
Οι δομικές αυτές αλλαγές συνοδεύονται και από ανάλογες λειτουργικές αλλαγές τόσο αυτής καθαυτής της καρδιάς, όσο και του καρδιαγγειακού συστήματος εν τω συνόλω.
Ας δούμε ποιες είναι οι αλλαγές στη λειτουργία του καρδιαγγειακού συστήματος στην εγκυμοσύνη.
Πώς αλλάζει η ροή του αίματος κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης;
Θα επικεντρώσουμε την προσοχή μας στη ροή του αίματος στου νεφρούς, στη μήτρα και στους μαστούς.
Μέσω των νεφρών το σώμα αποβάλλει εν δυνάμει βλαπτικά προϊόντα του μεταβολισμού καθώς και την υπερβάλλουσα ποσότητα υγρών. Επιπροσθέτως, χάρη στα όργανα αυτά απεκκρίνονται οξέα, τα οποία παράγονται κατά το μεταβολισμό των κυττάρων, και επιτυγχάνεται η διατήρηση της ιδανικής ισορροπίας μεταξύ νερού, αλάτων και ηλεκτρολυτών, όπως είναι το κάλιο, το νάτριο, ο φώσφορος και το ασβέστιο στο αίμα.
Οι νεφροί παρά το μικρό τους σχετικά μέγεθος δέχονται περίπου το 20% της καρδιακής παροχής. Επομένως, κατά μέσο όρο δέχονται λίγο πάνω από 1 L/λεπτό. Η αιματική ροή στους νεφρούς αυξάνεται κατά 400 ml/λεπτό. Η αύξηση αυτή της αιματικής ροής είναι αναμενόμενη, καθότι κατά τη διάρκεια της κύησης και μέσω του πλακούντα οι νεφροί της μητέρας δεν «εξυπηρετούν» μόνο το δικό της σώμα, αλλά και τον οργανισμό του μωρού, που αναπτύσσεται προστατευμένο στη μήτρα της.
Η μεταβολή του μεγέθους της μήτρας κατά την εγκυμοσύνη είναι εντυπωσιακή, αφού «ακολουθεί» το ραγδαίως αναπτυσσόμενο εντός αυτής μωρό. Πριν την εγκυμοσύνη η μήτρα έχει μήκος, το οποίο μετά βίας υπερβαίνει τα 70 χιλιοστά και βάρος περίπου 60 γραμμάρια, ενώ βρίσκεται «κρυμμένη» πίσω από τα οστά της λεκάνης. Σε τελειόμηνο κύηση ο θόλος της μήτρας (το «υψηλότερο» σημείο της) φθάνει κάτω από το διάφραγμα της εγκύου, ενώ το βάρος της ξεπερνάει το 1 κιλό!
Ανάλογη είναι και η αύξηση της ροής του αίματος στη μήτρα. Το αίμα αυτό «μοιράζεται» μεταξύ αυτής καθαυτής της μήτρας και του πλακούντα, μέσω του οποίου φθάνει στο μωρό. Όπως αναφέρεται και σε σύγγραμμα του 2006, η ροή του αίματος στη μήτρα αυξάνεται από τα περίπου 50 ml/λεπτό στο 1 L/λεπτό στο τέλος της κύησης. Σχεδόν το 90% της αιματικής αυτής ροής κατευθύνεται προς τον πλακούντα.
Οι μαστοί αυξάνονται σε μέγεθος κατά τη διάρκεια της κύησης. Η αύξηση αυτή είναι αισθητή ήδη από τις έξι με οκτώ εβδομάδες της κύησης. Η αύξηση του μεγέθους των μαστών δεν είναι σταθερή καθ’ όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Ενδέχεται σε κάποιες φάσεις να είναι ταχεία, ενώ άλλοτε ίσως ο ρυθμός μεταβολής του μεγέθους να περιορίζεται ή και να αναστέλλεται.
Η ροή του αίματος «ακολουθεί» την αύξηση του μεγέθους των μαστών. Συγκεκριμένα, όπως αναφέρεται και σε μελέτη του 2016, θεωρείται, πως η ροή του αίματος στους μαστούς διπλασιάζεται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης η αύξηση αυτή σύμφωνα με σύγγραμμα του 2005 αντιστοιχεί σε 200 ml/λεπτό.
Η αιματική ροή εξάλλου αυξάνεται στο δέρμα κατά κύριο λόγο στα χέρια και στα πόδια.
Θα πρέπει να σημειωθεί, πως η άσκηση «ανακατευθύνει» μεγάλες ποσότητες αίματος στους μυς. Κατά συνέπεια ενδέχεται δυνητικά να μειωθεί η παροχή αίματος στον πλακούντα και κατ’ επέκτασιν στο έμβρυο. Για το λόγο αυτό η άσκηση κατά τη διάρκεια της κύησης επιτρέπεται μεν, αν δεν υφίστανται ιατρικοί λόγοι, που να υπαγορεύουν το αντίθετο, αλλά πάντα με μέτρο.
Πώς αλλάζει η λειτουργία του καρδιαγγειακού συστήματος στον τοκετό;
Όταν η επίτοκος βρίσκεται σε ύπτια θέση, οι συσπάσεις της μήτρας προκαλούν:
• 25% αύξηση της μητρικής καρδιακής παροχής
• 15% μείωση του καρδιακού ρυθμού
• 33% αύξηση του όγκου παλμού.
Στην πλάγια θέση η αλλαγές αυτές είναι λιγότερο σημαντικές και συγκεκριμένα έχουμε:
• 7,6% αύξηση της καρδιακής παροχής
• 0,7% μείωση του καρδιακού ρυθμού
• 7,7% αύξηση του όγκου παλμού
Οι καταγραφόμενες αυτές αλλαγές ανάλογα με τη θέση της επιτόκου φαίνεται, πως οφείλονται στη συμπίεση της κάτω κοίλης φλέβας, που εντοπίζεται εντός της πυέλου και δια αυτής ρέει αίμα από το κάτω μέρος του σώματος προς την καρδιά, από την εγκύμονα μήτρα.
Κατά τις ωδίνες (έτσι ονομάζονται οι συσπάσεις της μήτρας κατά τον τοκετό) η αρτηριακή πίεση παρουσιάζει 26% αύξηση στην ύπτια θέση και 6% αύξηση στην πλάγια θέση.
Διαβάστε ακόμα:
– Πώς η αρτηριακή πίεση επηρεάζεται από την εγκυμοσύνη;
Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Richard M Smiley, Norman L Herman, in Foundations of Anesthesia (Second Edition), 2006
de Holanda AA, Gonçalves AK, de Medeiros RD, de Oliveira AM, Maranhão TM. Ultrasound findings of the physiological changes and most common breast diseases during pregnancy and lactation. Radiol Bras. 2016 Nov-Dec;49(6):389-396. doi: 10.1590/0100-3984.2015.0076. PMID: 28057965; PMCID: PMC5210035.
Alan H. DeCherney, Lauren Nathan, «Σύγχρονη Διάγνωση και Θεραπεία στη Μαιευτική και Γυναικολογία», 9η έκδοση, επιστημονική επιμέλεια ελληνικής έκδοσης: Μιχαήλ Α. Μαμόπουλος, Δαυιδ Χ. Ρούσος, 2005
