Τι είναι ο καρκίνος;
Ο καρκίνος στο συλλογικό υποσυνείδητο έχει καταγραφεί ως μία ασθένεια φοβερή και εν πολλοίς ακατανίκητη. Μάλιστα συχνά χαρακτηρίζεται «επάρατος», δηλαδή απαίσια και καταραμένη.
Ο καρκίνος δεν είναι μία και μόνη ασθένεια, αλλά μία ετερόκλιτη ομάδα ασθενειών, που επηρεάζουν διάφορα συστήματα του σώματος. Κοινό χαρακτηριστικό των νόσων αυτών είναι ο παραφύσιν και ανεξέλεγκτος πολλαπλασιασμός ομάδας κυττάρων εις βάρος των φυσιολογικών κυττάρων ενός οργάνου ή συστήματος του σώματος.
Μάλιστα η ομάδα αυτή των καρκινικών κυττάρων ενδέχεται να διεισδύσει και σε όργανα γειτονικά του αρχικού ή ακόμα και σε απομακρυσμένες από αυτό περιοχές του σώματος, οπότε και έχουμε τις μεταστάσεις.
Ευτυχώς, στις ημέρες μας υπάρχει πλήθος θεραπειών για την αντιμετώπιση των δυσάρεστων αυτών καταστάσεων, οι οποίες περιλαμβάνουν τόσο χειρουργικές επεμβάσεις, όσο και σχήματα χημειοθεραπείας και ακτινοβολίας.
Τόσο το προσδόκιμο επιβίωσης των προσβληθέντων από καρκίνο, όσο και η ποιότητα ζωής τους έχουν βελτιωθεί σε σημαντικό βαθμό και με την πρόοδο των διαθέσιμων θεραπειών συνεχίζουν αδιάλειπτα να βελτιώνονται έτι περαιτέρω. Απόδειξη του γεγονότος αυτού είναι και η συζήτηση, που συχνά εγείρεται και αφορά τη γονιμότητά καρκινοπαθών νεαρής σχετικά ηλικίας.
Η θεραπεία για καρκίνο μπορεί να επηρεάσει τη γονιμότητα της γυναίκας;
Ο καρκίνος αντιμετωπίζεται κατά περίπτωση με χειρουργική επέμβαση σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία και ακτινοβολία.
Χειρουργικές επεμβάσεις, οι οποίες θα συμπεριλάβουν τη μήτρα και τις ωοθήκες θέτουν σοβαρά προσκόμματα στη γονιμότητα της γυναίκας.
Όμως και κάποια χημειοθεραπευτικά σχήματα. είναι σε μερικές περιπτώσεις τοξικά για τις ωοθήκες.
Παράλληλα η χρεία ακτινοβολίας της περιοχής της πυέλου προκαλεί κάποιες φορές αλλοιώσεις στον ωοθηκικό ιστό. Έτσι τίθεται σε κίνδυνο η γονιμότητα της γυναίκας.
Αναστολή της γονιμότητας ενδέχεται να προκληθεί και μετά από ακτινοβολία ή χειρουργικές επεμβάσεις σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου, από τις οποίες εκκρίνονται οι ορμόνες, που ελέγχουν τη λειτουργία των ωοθηκών.
Πώς μια γυναίκα με καρκίνο μπορεί να προστατέψει τη γονιμότητά της;
Σήμερα υφίσταται συζήτηση σχετικά με το κατά πόσον η κατάψυξη ωαρίων θα μπορούσε να βοηθήσει γυναίκες, που δεν έχουν μόνιμο σύντροφο και πρόκειται να υποβληθούν σε θεραπείες για καρκίνο, οι οποίες θα μπορούσαν να αποβούν βλαπτικές για τη γονιμότητά τους.
Προς το παρόν τουλάχιστον δεν υπάρχουν ξεκάθαρες οδηγίες σχετικά με την εφαρμογή της διαδικασίας αυτής, ενώ δεν έχει ακόμα διασαφηνισθεί το ποιες γυναίκες ενδέχεται να επωφεληθούν ουσιωδώς από την κατάψυξη ωαρίων.
Όσον αφορά γυναίκες, που έχουν μόνιμο σύντροφο, αυτές – υπό συνθήκες – θα μπορούσαν ενδεχομένως να ωφεληθούν και από την κατάψυξη εμβρύων, τα οποία θα εμφυτευθούν στην ενδομητρική κοιλότητα μετά το πέρας της θεραπείας για τον καρκίνο.
Τόσο η κατάψυξη ωαρίων, όσο και η κατάψυξη εμβρύων προϋποθέτουν όμως και την ωοθηκική διέγερση, ώστε να παραχθεί ικανός αριθμός ώριμων ωαρίων. Η διαδικασία αυτή επιτυγχάνεται με τη χορήγηση ορμονών. Η χορήγηση αυτή ενδέχεται να αντενδείκνυται σε συγκεκριμένες περιπτώσεις καρκίνου.
Η διέγερση των ωοθηκών εξάλλου απαιτεί και κάποιο χρονικό διάστημα. Σε κάθε περίπτωση καρκινοπαθούς τίθεται το ερώτημα κατά πόσον η όποια αναμονή ενδέχεται να βλάψει την ασθενή.
Μα ακόμα και αν μία γυναίκα διατηρήσει τη γονιμότητά της μετά τον καρκίνο, η εγκυμοσύνη αυτή καθαυτή είναι ασφαλής ή μήπως αυξάνει τις πιθανότητες υποτροπής της νόσου;
Σε γενικές γραμμές δεν συνιστάται η έναρξη των προσπαθειών για κύηση πριν το πέρας τουλάχιστον 2 ετών από την ολοκλήρωση της θεραπείας για καρκίνο. Υπάρχει μάλιστα και η άποψη, πως η αναμονή αυτή καλόν είναι να παραταθεί ακόμα και για διάστημα μέχρι 5 ετών.
Η σημασία της αναμονής αυτής έγκειται στο γεγονός, πως – ανάλογα και με το είδος και το στάδιο του καρκίνου – οι πιθανότητες υποτροπής είναι αυξημένες τουλάχιστον για την πρώτη διετία από την ολοκλήρωση της θεραπείας. Ενδεχόμενη κύηση περιπλέκει σημαντικά την αντιμετώπιση υποτροπών.
Σε κάθε περίπτωση, από τα μέχρι στιγμής διαθέσιμα επιστημονικά δεδομένα, δεν προκύπτει αύξηση των πιθανοτήτων υποτροπής του καρκίνου συνδεόμενη με αυτήν καθαυτήν την κύηση.
Μπορεί μια γυναίκα να υποβληθεί σε θεραπείες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής μετά από καρκίνο;
Η απόφαση αυτή εξαρτάται από το είδος του καρκίνου και από την ηλικία της γυναίκας.
Η ορμονική διέγερση των ωοθηκών δεν ενδείκνυται για όλες τις γυναίκες μετά από καρκίνο, καθότι η χορήγηση ορμόνων ενδέχεται να μην είναι επιθυμητή για συγκεκριμένα είδη καρκίνου.
Επιπροσθέτως, συνήθως συνιστάται σε γυναίκες μετά το πέρας θεραπειών για καρκίνο η αναμονή για κάποιο χρονικό διάστημα, πριν ξεκινήσουν θεραπεία υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Το χρονικό αυτό διάστημα εξαρτάται από το είδος και το στάδιο του καρκίνου, αλλά στην πλειονότητα των περιπτώσεων έχει τουλάχιστον διετή διάρκεια.
Οι πιθανότητες επιτυχίας της εξωσωματικής γονιμοποίησης είναι δεδομένο, πως εξαρτώνται κατά κύριο λόγο από την ηλικία της γυναίκας. Έτσι – φυσιολογικά – τίθεται πάντα το ερώτημα κατά πόσον μια γυναίκα, η οποία βρίσκεται σχετικά κοντά στο πέρας της αναπαραγωγικής της ζωής και έχει υποβληθεί σε θεραπεία για καρκίνο, θα επωφεληθεί ουσιωδώς από την εξωσωματική γονιμοποίηση.
Η θεραπεία για καρκίνο μπορεί να επηρεάσει τη γονιμότητα του άνδρα;
Οι θεραπείες για καρκίνο ενδέχεται να επηρεάσουν αρνητικά και τη γονιμότητα στον άνδρα, καθότι κάποια θεραπευτικά σχήματα χημειοθεραπείας είναι βλαπτικά για τους όρχεις.
Βλαπτική ενδέχεται να αποβεί για τους όρχεις και η ακτινοβολία της περιοχής της πυέλου.
Επιπροσθέτως, όπως συμβαίνει και στην περίπτωση της γυναίκας, η ακτινοβολία, αλλά και χειρουργικές επεμβάσεις σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου, ενδέχεται να προκαλέσουν αναστολή της γονιμότητας και του άνδρα, αφού από τις περιοχές αυτές εκκρίνονται ορμόνες, που ελέγχουν την ορμονική λειτουργία των όρχεων και την παραγωγή σπερματοζωαρίων.
Ειδική αναφορά θα πρέπει να γίνει στον καρκίνο των όρχεων, ο οποίος συνήθως εμφανίζεται σε νέους άνδρες. Το τυπικό ηλικιακό φάσμα εμφάνισης της νόσου αυτής εκτείνεται από τα 20 έως τα 34 χρόνια. Τόσο η χειρουργική αντιμετώπιση, όσο και η χημειοθεραπεία, που συνήθως ακολουθεί έχει μεν υψηλότατα ποσοστά επιτυχίας όσον αφορά το προσδόκιμο επιβίωσης και την ποιότητα ζωής, αλλά θέτει εν κινδύνω την ανδρική γονιμότητα.
Για το λόγο αυτό συχνά συστήνεται η κατάψυξη σπέρματος πριν αρχίσει η θεραπεία για τον καρκίνο, η οποία περιλαμβάνει τη χειρουργική αφαίρεση ενός ή αμφοτέρων των όρχεων, ανάλογα με την έκταση της νόσου.
Αν αφαιρεθεί μόνον ο ένας όρχις, υπάρχει περίπτωση η παραγωγή σπερματοζωαρίων να ανακάμψει ακόμα και μετά από τη χημειοθεραπεία, όπως καταδεικνύει και μελέτη του 2013.
Το ευχάριστο είναι, πως με τις σύγχρονες μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και κυρίως της εξωσωματικής γονιμοποίησης, ειδικά αν αυτή συνδυαστεί με την ενδοκυτοπλασμική έγχυση σπέρματος (ICSI), οι επιβιώσαντες αυτού του τύπου καρκίνου έχουν σημαντικές πιθανότητες να αποκτήσουν παιδί.
Δείτε ΕΔΩ πότε είναι οι γόνιμες ημέρες σας!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
