Μα είναι πραγματικά δυνατόν η κακή ψυχολογία να συνδέεται με πόνο στη σεξουαλική επαφή;
Η απάντηση είναι ναι.
Το ενδεχόμενο ψυχολογικό υπόβαθρο της δυσπαρευνίας (έτσι ονομάζεται «επιστημονικά» ο πόνος στη σεξουαλική επαφή) δεν πρέπει να υποτιμηθεί.
Μια από τις εκδηλώσεις του άγχους είναι και η ακούσια σύσπαση των μυών. Οι μύες γίνονται τρόπον τινά πιο «σκληροί». Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι μύες του αυχένα. Μερικές φορές θα έχετε παρατηρήσει, πως κάποιοι – ίσως και εσείς – όταν βρίσκονται υπό ψυχολογική πίεση, νιώθουν τον αυχένα δύσκαμπτο και συχνά η κίνησή του είναι οδυνηρή. Η κατάσταση αυτή συχνά οφείλεται και στο άγχος (αλλά όχι μόνον σε αυτό), που προκαλεί ακούσια σύσπαση των μυών του αυχένα. Το φαινόμενο αυτό έχει επιβεβαιωθεί και επιστημονικά.
Ο κόλπος είναι κατά βάση ένας σωλήνας του οποίου το τοίχωμα περιλαμβάνει και μύες. Όταν η γυναίκα αισθάνεται, πως βρίσκεται υπό ψυχολογική πίεση, είναι δυνατόν οι μύες αυτοί να συσπασθούν ακούσια (να «σφίξουν» δηλαδή). Κατά συνέπεια ο κόλπος παρουσιάζει «αντίσταση» στη διείσδυση του πέους κατά τη σεξουαλική επαφή, η οποία συχνά εξαιτίας της σύσπασης των κολπικών μυών καθίσταται επώδυνη. Στη διεθνή βιβλιογραφία υπάρχουν στοιχεία, που επιβεβαιώνουν την ύπαρξη του φαινομένου αυτού.
Βέβαια το άγχος με τις όποιες εκδηλώσεις του – μεταξύ των οποίων κατατάσσεται κατά περίπτωσιν και ο πόνος στο σεξ – είναι συνήθως μία εκδήλωση εσωτερικών ψυχολογικών συγκρούσεων και ψυχολογικών διεργασιών, που η γυναίκα ίσως χρειαστεί κάποια στιγμή να αντιμετωπίσει.
Ο κολεόσπασμος: Μια ακραία μορφή πόνου στο σεξ, λόγω σύσπασης των μυών του κόλπου.
Όρος κολεόσπασμος («vaginismus» είναι η διεθνής ορολογία) φαίνεται, πως αναφέρθηκε για πρώτη φορά από Γάλλους ψυχιάτρους ήδη από το 19ο αιώνα. Με τον όρο αυτόν περιγράφεται μία ακούσια μυϊκή σύσπαση των μυών του κόλπου, όποτε επιχειρείται διείσδυση εντός αυτού. Η μυϊκή αυτή σύσπαση καθιστά τη διείσδυση εξαιρετικά επώδυνη και έτσι παρεμποδίζεται η σεξουαλική επαφή.
Ο όρος αυτός είναι πλέον τρόπον τινά «αμφιλεγόμενος», καθότι ενώ αναγνωρίζεται από μεγάλους οργανισμούς παροχής υγείας, όπως είναι η Εθνική Υπηρεσία Υγείας (National Health Service – NHS) του Ηνωμένου Βασιλείου, έχει αφαιρεθεί από την τελευταία 5η έκδοση του αντίστοιχου εγχειριδίου της Αμερικανικής Ένωσης Ψυχιάτρων (American Psychiatric Association), το λεγόμενο DSM 5.
Σε κάθε περίπτωση και ανεξάρτητα από τη χρησιμοποιούμενη ορολογία, όλοι οι οργανισμοί, που ασχολούνται με την ψυχική υγεία, αναγνωρίζουν, πως υφίσταται το ενδεχόμενο, η ακούσια σύσπαση των μυών του κόλπου, λόγω ψυχολογικών ή ψυχικών διαταραχών της γυναίκας να καταστήσει την κολπική διείσδυση και τη σεξουαλική επαφή εξαιρετικά επώδυνη, έως και αδύνατη.
Πόνος στο σεξ και φόβος του πόνου στο σεξ: ένας φαύλος κύκλος…
Δεν είναι εύκολο να διερευνηθεί η σχέση του ψυχολογικού παράγοντα με τον πόνο στη σεξουαλική επαφή.
Η αίσθηση του πόνου είναι εν πολλοίς υποκειμενική. Το πώς κάποιος αντιλαμβάνεται ένα αλγεινό ερέθισμα (δηλαδή ένα ερέθισμα, που προκαλεί πόνο) εξαρτάται σε κάποιο βαθμό και από την ψυχολογία του. Έτσι δύο άνθρωποι δεν έχουν την ίδια αντοχή – όπως λέμε – στον πόνο, ενώ ακόμα και το ίδιο άτομο ενδέχεται να αντιληφθεί τον πόνο διαφορετικά ανάλογα με την ψυχική του κατάσταση.
Υπάρχουν περιπτώσεις γυναικών, οι οποίες ένιωσαν κάποια στιγμή στη ζωή τους πόνο στη σεξουαλική επαφή, είχαν – κατά κάποιον τρόπο – μία «τραυματική» σεξουαλική εμπειρία. Είναι δυνατόν, γυναίκες με τέτοιο βίωμα, να δυσκολεύονται να απολαύσουν έκτοτε τη σεξουαλική επαφή, επειδή φοβούνται, πως η οδυνηρή αυτή εμπειρία θα επαναληφθεί.
Κατά συνέπεια, η χαλάρωση στο σεξ καθίσταται δύσκολη και η δυσκολία στη χαλάρωση με τη σειρά της ενδέχεται να προκαλέσει ξανά πόνο στη σεξουαλική επαφή. Έτσι «εγκαθίσταται» ένας φαύλος κύκλος: «φοβάμαι ότι θα πονέσω στη σεξουαλική επαφή – δεν μπορώ να χαλαρώσω επειδή φοβάμαι – επειδή δεν μπορώ να χαλαρώσω πονάω – φοβάμαι, πως πάντα η σεξουαλική επαφή θα είναι επώδυνη».
Επομένως, όπως άλλωστε συμβαίνει με οποιονδήποτε σωματικό πόνο, αναπτύσσεται μια ενδόμυχη τάση αποφυγής των πράξεων, που σχετίζονται με την πρόκληση του συγκεκριμένου πόνου και η γυναίκα φθάνει σε μερικές περιπτώσεις να αποφεύγει αυτήν καθαυτήν τη σεξουαλική επαφή.
Πώς γίνεται να αποφανθούμε, πως ο πόνος στο σεξ οφείλεται τελικά σε ψυχολογικούς παράγοντες;
Πρόκειται κατά βάσιν για μία «διάγνωση δια αποκλεισμού», όπερ σημαίνει, πως πριν φθάσουμε τελικά να αποδώσουμε τον πόνο στο σεξ σε ψυχολογικούς παράγοντες, πρέπει να αποκλείσουμε πρώτα τους «οργανικούς» παράγοντες της δυσπαρευνίας.
Έτσι ακολουθείται ένας διαγνωστικός αλγόριθμος, ώστε να διερευνηθεί καταρχάς το ενδεχόμενο σύνδεσης της κατάστασης αυτής με κάποια παθολογία. Στα πλαίσια της διερεύνησης αυτής έχει θεμελιώδη σημασία η λήψη ενός πλήρους ιατρικού ιστορικού. Κατά τη λήψη του ιστορικού αυτού μπορεί να γίνει και μία αδρή εκτίμηση της ψυχικής κατάστασης της γυναίκας.
Ακολουθεί μια σειρά κλινικών, εργαστηριακών και απεικονιστικών εξετάσεων, η επιλογή των οποίων εξαρτάται από το ιστορικό της γυναίκας. Οι εξετάσεις αυτές αποσκοπούν στην επιβεβαίωση ή στον αποκλεισμό σωματικών αιτίων, πρόκλησης πόνου κατά τη σεξουαλική επαφή.
Πώς αντιμετωπίζεται ο πόνος στο σεξ, που έχει ψυχολογικό υπόβαθρο;
Φυσικά σε περιπτώσεις, που η δυσπαρευνία έχει και ψυχολογικό υπόβαθρο, είναι χρήσιμη και η αρωγή ειδικών επιστημόνων εξειδικευμένων στην ψυχική υγεία, οι οποίοι έχουν και την εκπαίδευση να καθοδηγήσουν κατάλληλα τη γυναίκα ή – αν αυτό κριθεί σκόπιμο – το ζευγάρι.
Υπάρχουν όμως και κάποια «πρώτα» μέτρα αντιμετώπισης του πόνου κατά τη σεξουαλική επαφή, που μπορεί να λάβει άμεσα το ίδιο το ζευγάρι. Ένα πρώτο μέτρο είναι η εναλλαγή στάσεων κατά τη σεξουαλική επαφή, ώστε να βρεθούν αυτές, στις οποίες ο πόνος αυτός μειώνεται ή εξαφανίζεται. Η διερεύνηση αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σαν εφαλτήριο διεύρυνσης των οριζόντων της σεξουαλικής ζωής του ζευγαριού.
Συχνά και η απλή ανθρώπινη επικοινωνία μεταξύ των συντρόφων, κατά την οποία ο καθένας εκφράζει τόσο τις προτιμήσεις του, όσο και τι προτιμά να αποφεύγει, βοηθά στη χαλάρωση. Κατά τον τρόπον αυτόν εξάλλου επιτυγχάνεται και η σφυρηλάτηση πιο στέρεων ψυχικών δεσμών μέσα στο ζευγάρι, οι οποίοι είναι και η βάση της υγειούς σεξουαλικής ζωής.
Σε αρκετές περιπτώσεις είναι τέλος πολύ βοηθητικό να αυξηθεί η διάρκεια των προκαταρκτικών. Με την αυξημένη διάρκεια των προκαταρκτικών είναι πιο πιθανό να επιτευχθεί επαρκής φυσική λίπανση του κόλπου. Ίσως είναι καλή πρακτική και να καθυστερείται η διείσδυση, έως ότου η διέγερση φτάσει στο μέγιστο.
Η φυσική λίπανση του κόλπου είναι δυνατόν να ενισχυθεί και με την κολπική θεραπεία με υπερήχους HIFU, δια της οποίας ενεργοποιείται η παραγωγή κολλαγόνου στο κολπικό τοίχωμα.
Δείτε ΕΔΩ πώς οι υπέρηχοι HIFU μπορούν να σας βοηθήσουν να βελτιώσετε τη σεξουαλική σας ζωή!
Δείτε και το σχετικό video, που δημιουργήσαμε σε συνεργασία με τον ιστότοπο mothersblog.gr, στην ομάδα ειδικών του οποίου ανήκουμε!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
